3 cách nhân giống cây sầu riêng phổ biến, dễ áp dụng nhất

Sầu riêng là loại cây ăn quả nhiệt đới có giá trị kinh tế cao, được ưa chuộng nhờ hương vị đặc trưng và giá trị dinh dưỡng cao. Đối với sầu riêng, lựa chọn và áp dụng các cách nhân giống cây sầu riêng phù hợp đóng vai trò quyết định đến năng suất, chất lượng và khả năng thích nghi của cây. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ đặc tính cây sầu riêng, cách nhân giống cây sầu riêng phổ biến, yếu tố ảnh hưởng đến thành công và lựa chọn phương pháp tối ưu, cũng như cách ViGen hỗ trợ kỹ thuật nhân giống sầu riêng hiện đại.

Đặc tính chung của cây sầu riêng

Sầu riêng (Durio zibethinus) là cây thân gỗ lớn, sống lâu năm, tán rộng, lá xanh quanh năm, thích hợp với khí hậu nhiệt đới ẩm. Cây có bộ rễ khỏe, chịu úng kém, ưa đất sâu, tơi xốp, giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt. Hoa sầu riêng mọc thành chùm, thụ phấn nhờ côn trùng, quả lớn, vỏ nhiều gai, cơm dày, hạt to.

Sầu riêng có sự đa dạng di truyền cao, mỗi giống có đặc điểm về hình dáng, mùi vị, độ dày cơm và khả năng thích nghi khác nhau. Đặc tính này ảnh hưởng trực tiếp đến việc chọn giống và cách nhân giống cây sầu riêng để đảm bảo chất lượng và đồng đều cho vườn trồng.

Cây sầu riêng trải qua nhiều giai đoạn phát triển rõ rệt. Bắt đầu từ giai đoạn gieo hạt, hạt sầu riêng nảy mầm thành cây con với bộ rễ khỏe, lá non phát triển. Giai đoạn cây con kéo dài một đến hai năm, cây tập trung phát triển thân, lá và hệ rễ, rất nhạy cảm với điều kiện môi trường và sâu bệnh.

Khi bước vào giai đoạn trưởng thành từ ba đến năm năm trở đi, tùy cách nhân giống cây sầu riêng, cây phát triển tán rộng, bộ rễ ăn sâu, bắt đầu phân cành và tích lũy dinh dưỡng. Sau khoảng bốn đến bảy năm đối với cây ghép hoặc bảy đến mười năm đối với cây gieo hạt, cây bước vào giai đoạn cho quả ổn định, năng suất và chất lượng quả đạt đỉnh trong 10 đến 20 năm tiếp theo.

Cuối cùng, cây bước vào giai đoạn suy thoái, năng suất giảm dần, dễ mắc sâu bệnh, cần thay thế hoặc phục hồi bằng các biện pháp kỹ thuật như ghép topworking – một phần trong cách nhân giống cây sầu riêng hiện đại giúp tái tạo năng suất.

Các giống sầu riêng phổ biến ở Việt Nam bao gồm:

• Thứ nhất, Monthong là giống Thái Lan nổi tiếng với cơm dày, màu vàng nhạt, hạt lép, vị ngọt dịu, mùi thơm nhẹ, dễ bảo quản, thích nghi tốt với nhiều vùng trồng.
• Thứ hai, Ri6 là loại giống được ưa chuộng nhất tại Việt Nam với cơm vàng óng, dày, hạt lép, vị ngọt béo, mùi thơm mạnh, năng suất cao, phù hợp với vùng đồng bằng sông Cửu Long.
• Thứ ba, Musang King là giống Malaysia cao cấp, cơm vàng đậm, dẻo, vị ngọt đậm, hạt lép, mùi thơm đặc trưng, giá trị kinh tế cao tuy nhiên yêu cầu kỹ thuật chăm sóc nghiêm ngặt.
• Thứ tư, giống Dona với cơm vàng, dày, vị ngọt thanh, hạt nhỏ, năng suất khá, thích nghi tốt với nhiều vùng khí hậu.

Sầu riêng phát triển tốt nhất trên đất đỏ bazan hoặc đất phù sa cổ, tầng canh tác sâu trên một mét, tơi xốp, giàu hữu cơ, thoát nước tốt. Độ pH đất lý tưởng từ 5,5 đến 6,5. Đất quá chua hoặc quá kiềm đều ảnh hưởng xấu đến sinh trưởng và năng suất. Nhiệt độ thích hợp từ 24 đến 32 độ C, độ ẩm không khí 75 đến 85%, lượng mưa trung bình từ 1800 đến 2500 milimét mỗi năm, phân bố đều.

Sầu riêng rất nhạy cảm với ngập úng, do đó để đạt hiệu quả cao trong cách nhân giống cây sầu riêng cần hệ thống thoát nước tốt, đặc biệt ở vùng đồng bằng sông Cửu Long. Ngoài ra, cây cần ánh sáng đầy đủ, gió nhẹ, tránh gió mạnh và sương muối. Đồng thời, quản lý dinh dưỡng, độ ẩm đất, bón phân hữu cơ kết hợp phân bón lá, phủ gốc bằng vật liệu hữu cơ và kiểm soát độ ẩm giúp tăng pH đất, cải thiện dinh dưỡng, giảm rối loạn sinh lý, nâng cao năng suất và chất lượng quả.

Cách nhân giống cây sầu riêng

Cách nhân giống cây sầu riêng bằng hạt

Nhân giống sầu riêng bằng hạt là một trong những cách nhân giống cây sầu riêng truyền thống, dễ thực hiện, chi phí thấp, thường dùng để tạo gốc ghép. Tuy nhiên, cây con từ hạt có sự phân li di truyền mạnh, dẫn đến không đồng nhất về đặc tính, thời gian ra hoa kết quả chậm, thường từ bảy đến mười năm, chất lượng quả không ổn định.

Ưu điểm của cách nhân giống cây sầu riêng này là cây khỏe, bộ rễ phát triển tốt, thích nghi cao với điều kiện đất đai, nhưng không phù hợp để nhân giống các giống sầu riêng chất lượng cao do không giữ được đặc tính của cây mẹ. Đây là một trong những cách nhân giống cây sầu riêng đơn giản nhưng có hạn chế cần lưu ý.

Cách nhân giống sầu riêng bằng ghép

Ghép sầu riêng là cách nhân giống cây sầu riêng vô tính phổ biến nhất ở sầu riêng, bao gồm nhiều kỹ thuật như ghép mắt, ghép cành, ghép chồi và nhiều cách ghép khác. Cách nhân giống cây sầu riêng này giúp duy trì đặc tính di truyền của cây mẹ, cây ra quả sớm và đồng đều về chất lượng, năng suất. Thành công của ghép phụ thuộc vào tuổi gốc ghép, vị trí ghép và nguồn giống. Ví dụ, ghép ở vị trí gần gốc có thể đạt tỷ lệ sống rất cao. Các kỹ thuật ghép như hypocotyl side grafting, epicotyl side grafting và cleft grafting được áp dụng tùy theo độ tuổi của gốc ghép.

Nhờ đặc tính đa dạng sinh học nên ghép sầu riêng có lợi thế lớn, giúp chọn ra những loài năng suất và loài thích nghi. Thông thường gốc ghép được chọn trên loài thích nghi là các giống địa phương do đã được trồng lâu năm nên tỉ lệ chống chọi bệnh rất cao hoặc các loài sầu riêng ngoại nhập có tính chống chịu tốt. Ghép được xem là cách nhân giống cây sầu riêng hiệu quả nhất hiện nay.

Cách nhân giống cây sầu riêng bằng cấy mô

Nuôi cấy mô, hay còn gọi là cách nhân giống cây sầu riêng bằng cấy mô, là phương pháp hiện đại, sử dụng các mô thực vật như đỉnh sinh trưởng, mắt ngủ để nhân nhanh số lượng lớn cây giống sạch bệnh, đồng đều về di truyền. Tuy nhiên, kỹ thuật này đòi hỏi trang thiết bị hiện đại, kỹ thuật viên có tay nghề cao và chi phí lớn và hiện nay vẫn chưa có quy trình hoàn chỉnh nên chưa phổ biến rộng rãi trong sản xuất thương mại.

Phương pháp này chủ yếu được nghiên cứu và ứng dụng ở quy mô phòng thí nghiệm hoặc các dự án phát triển giống mới. Đây cũng là một trong những cách nhân giống cây sầu riêng mang tính đột phá cho sản xuất trong tương lai.

Các yếu tố ảnh hưởng đến thành công của việc nhân giống

Đối với gieo hạt, tỷ lệ nảy mầm và phát triển của cây con phụ thuộc vào chất lượng hạt giống, điều kiện bảo quản, cũng như môi trường gieo trồng như nhiệt độ, độ ẩm và loại đất. Hạt sầu riêng từ các giống địa phương có khả năng thích nghi tốt với nhiều điều kiện môi trường, sức sống mạnh và khả năng chịu stress sinh thái cao.

Để thành công trong cách nhân giống cây sầu riêng, sử dụng hạt giống được chứng nhận hoặc có nguồn gốc rõ ràng không chỉ tăng năng suất và hiệu quả kinh tế cho người trồng so với hạt không rõ nguồn gốc mà còn đảm bảo chất lượng và được hỗ trợ kỹ thuật.

Cách nhân giống cây sầu riêng vô tính như ghép và cấy mô cũng rất quan trọng. Các yếu tố như loại hình kỹ thuật, vị trí lấy vật liệu, thời điểm tiến hành, tay nghề người thực hiện và điều kiện môi trường như nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, chế độ dinh dưỡng và nước tưới phù hợp sẽ giúp cây giống phát triển nhanh, hạn chế sâu bệnh và tăng tỷ lệ sống.

Lựa chọn phương pháp nhân giống phù hợp

Lựa chọn cách nhân giống cây sầu riêng phụ thuộc rất nhiều vào các yếu tố như mục đích sản xuất, quy mô, nguồn lực và điều kiện thực tế. Nếu yêu cầu vườn cây đồng đều, chất lượng cao, phương pháp nhân giống vô tính như ghép hoặc nuôi cấy mô là lựa chọn ưu tiên.

Về khả năng đầu tư, nhân giống bằng hạt có chi phí thấp, phù hợp với sản xuất gốc ghép hoặc quy mô nhỏ, trong khi nhân giống vô tính, đặc biệt là nuôi cấy mô, đòi hỏi đầu tư lớn về kỹ thuật và trang thiết bị. Về tốc độ ra quả, cây được ghép hoặc nuôi cấy mô thường ra quả sớm hơn nhiều so với cây gieo từ hạt.

Ngoài ra, điều kiện kỹ thuật và nhân lực cũng ảnh hưởng đến sự lựa chọn do ghép và nuôi cấy mô cần người có tay nghề cao và phòng thí nghiệm, trong khi gieo hạt lại dễ thực hiện hơn. Cuối cùng, nếu mục tiêu là bảo tồn những giống quý hiếm, nuôi cấy mô là phương pháp thích hợp để bảo tồn và nhân nhanh giống sạch bệnh.

Vậy nên, việc lựa chọn cách nhân giống cây sầu riêng phù hợp với quy mô và mục đích rất quan trọng. Đối với vườn ươm quy mô nhỏ nên áp dụng nhân giống sầu riêng bằng hạt, đối với vườn trung bình nên chọn nhân giống sầu riêng bằng ghép, đối với quy mô lớn thì nhân giống sầu riêng bằng cấy mô là tối ưu nhất.

Cách nhân giống cây sầu riêng bằng hạt tuy đơn giản, chi phí thấp nhưng cây con dễ biến dị, thời gian ra quả lâu và không đảm bảo đồng nhất về chất lượng. Trong khi đó, các phương pháp nhân giống vô tính như ghép lại giúp duy trì đặc tính di truyền của giống, cây ra quả sớm, tỷ lệ sống cao, đồng đều về năng suất và chất lượng, phù hợp với sản xuất thương mại quy mô lớn.

Nghiên cứu đã chứng minh ghép là phương pháp tốt nhất cho sầu riêng nhờ tỷ lệ thành công cao và có thể đạt tới 95 phần trăm nếu chọn đúng vị trí ghép và chăm sóc tốt, cây phát triển khỏe mạnh, thích nghi tốt với nhiều điều kiện môi trường, đồng thời rút ngắn thời gian từ khi trồng đến khi thu hoạch quả.

Ngoài ra, ghép còn cho phép tận dụng nguồn gốc ghép khỏe, chống chịu sâu bệnh và điều kiện bất lợi, đồng thời dễ dàng nhân rộng các giống sầu riêng chất lượng cao. Vì vậy, ghép là cách nhân giống cây sầu riêng được lựa chọn phổ biến và hiệu quả nhất hiện nay.

ViGen hỗ trợ kỹ thuật nhân giống sầu riêng

ViGen là đơn vị tiên phong trong nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng các giải pháp công nghệ cao vào nhân giống sầu riêng. ViGen cung cấp dịch vụ tư vấn chọn giống, đào tạo kỹ thuật ghép, hỗ trợ xây dựng vườn ươm, chuyển giao quy trình nuôi cấy mô hiện đại, giúp nhà vườn chủ động nguồn giống chất lượng, sạch bệnh, đồng đều.

Ngoài ra, ViGen còn cung cấp các sản phẩm vật tư nông nghiệp chuyên dụng như chất điều hòa sinh trưởng, giá thể, phân bón hữu cơ, giúp tối ưu hóa tỷ lệ thành công và chất lượng cây giống. Đội ngũ chuyên gia của ViGen luôn đồng hành cùng nhà vườn từ khâu chọn giống, nhân giống đến chăm sóc, đảm bảo hiệu quả và bền vững cho vườn sầu riêng và hỗ trợ bạn trong mọi cách nhân giống cây sầu riêng.