Hướng dẫn chi tiết kỹ thuật nhân giống dừa bằng chồi chuẩn
Trong tự nhiên, dừa được sinh sản chủ yếu bằng hạt, là con đường tái sinh của cây thuận theo cơ chế di truyền tự nhiên cho phép cây thích nghi tốt với điều kiện môi trường. Tuy nhiên, phương pháp này thường dẫn đến sự biến dị về những đặc tính hình thái cũng như năng suất và chất lượng trái khiến việc duy trì tính đồng nhất di truyền trở nên khó kiểm soát.
Chính vì vậy, phương pháp nhân giống dừa bằng chồi được xem là một hướng tiếp cận sinh học có giá trị ổn định trong việc duy trì độ thuần của giống và đảm bảo các phẩm chất thương mại ổn định của những cây dừa mẹ ưu tú. Ở bài viết này, ViGen sẽ cùng các bạn đọc tìm hiểu về cách triển khai phương pháp nhân giống dừa bằng chồi.
Đôi nét về phương pháp nhân giống dừa bằng chồi
Phương pháp nhân giống dừa bằng chồi là kỹ thuật được dựa trên đặc tính sinh học độc đáo của cây dừa là khả năng phát sinh mầm sinh dưỡng từ mô phân sinh gốc. Đây là vị trí mà tế bào vẫn có thể bảo toàn khả năng phân chia và biệt hóa của chúng. Khi chồi tiếp xúc với những điều kiện dinh dưỡng và sinh lý thuận lợi thì các tế bào này có thể kích hoạt quá trình tạo mầm chồi mới để từ đó phát triển thành những thể sống hoàn chỉnh mới với đầy đủ các bộ phận sinh trưởng.
Ở cấp độ sinh học, đây là một dạng tái sinh vô tính trong tự nhiên, trong đó vật liệu di truyền của cây con được sao chép nguyên vẹn từ cây mẹ mà không thông qua quá trình tái tổ hợp gen, chính cơ chế này đã tạo nền tảng cho các phương pháp nhân giống các giống dừa chọn lọc, đặc biệt là những giống dừa quý hiếm với các đặc tính ưu việt về năng suất, hương vị hoặc khả năng chịu hạn vượt trội.
Tuy nhiên, nếu nhìn từ góc độ nuôi trồng thực tế, phương pháp nhân giống dừa bằng chồi lại là một con dao hai lưỡi. Ngoài những đặc tính ưu việt đã nói trên, phương pháp này ẩn chứa nhiều hạn chế trong xuyên suốt quá trình. Quá trình hình thành chồi ở dừa diễn ra khá chậm nhưng lại không diễn ra thường xuyên và số lượng mỗi cây mẹ có hạn.
Bên cạnh đó, quá trình tách và ươm chồi lại đòi hỏi những kỹ thuật thao tác tinh tế để tránh tình trạng gây tổn thương cho mô gốc nhằm hạn chế những ảnh hưởng đến cây mẹ và tỷ lệ sống của chồi. Chính vì thế, phương pháp này được xem như một kỹ thuật nhân giống chọn lọc, thích hợp cho công cuộc bảo tồn và nhân giống ở quy mô nhỏ và vừa, đồng thời phương pháp này cũng đóng vai trò như một cầu nối quan trọng giữa phương pháp nhân giống dừa truyền thống bằng hạt và nhân giống dừa bằng phương pháp vô tính hiện đại bằng kỹ thuật nuôi cấy mô.
Khám phá chi tiết hơn trong bài viết dưới đây: Kỹ thuật nhân giống dừa sáp
Thực hiện phương pháp nhân giống dừa bằng chồi
Tiêu chí chọn cây mẹ và chồi con
Chất lượng cây giống dừa được trồng bằng phương pháp nhân giống dừa bằng chồi phụ thuộc trực tiếp vào độ thuần và sức sống của cây mẹ, bởi mỗi chồi được tách ra từ cây mẹ là một bản sao hoàn chỉnh mang đầy đủ những đặc tính di truyền của cây mẹ đó.
Vậy nên, chúng ta cần phải chọn lọc kỹ cây mẹ qua những biểu hiện ổn định sau nhiều vụ, điển hình như những đặc tính về hình thái như thân khỏe, lá xanh bóng, buồng trái sai đều, hạt chắc và không biểu hiện sâu bệnh để phục vụ nhân giống dừa bằng chồi. Ngoài những đặc tính về hình thái thì người trồng còn cần quan tâm nhiều đến những yếu tố sinh lý của cây mẹ vì đó sẽ là nguồn năng lượng quyết định cho sự phát sinh và phát triển của chồi con.
Bên cạnh đó, chúng ta cần có những tiêu chí để chọn mẫu chồi để tiến hành nhân giống dừa bằng chồi. Một chồi lý tưởng cần phải có kích thước ở mức trung bình nhưng sở hữu mô gốc chắc với bẹ lá còn xanh và đặc biệt là phải có hệ thống rễ sơ khởi được phát triển một cách rõ rệt. Những chồi quá non sẽ dễ bị mất nước và chết sau khi tách khỏi cây mẹ, trong khi với những mẫu chồi quá già lại xảy ra tình trạng bị chậm hồi phục do mô phôi đã bị chai hóa.
Khi chọn chồi thì những chồi mọc ở vị trí giữa thân gốc sẽ thường được người trồng ưu tiên vì có sự cân bằng tốt giữa yếu tố dinh dưỡng và độ trưởng thành của mẫu chồi. Chúng ta cần tiến hành việc kiểm tra kỹ mẫu phôi bằng mắt để có thể loại bỏ những chồi bị tổn thương hay nhiễm bệnh để từ đó chắc chắn rằng mỗi chồi được đem ươm đều sẽ có sức sống cao và tiềm năng di truyền ổn định, phù hợp với quy trình nhân giống dừa bằng chồi.
Thời điểm và kỹ thuật tách chồi
Khi thực hiện việc nhân giống dừa bằng chồi thì việc canh thời điểm tách chồi như một ranh giới quyết định giữa sự thành công và thất bại trong cả quy trình. Tách quá sớm, chồi sẽ không kịp phát triển đầy đủ hệ rễ và mô dẫn dẫn đến dễ bị mất nước và chết héo, nhưng nếu để chồi lại quá lâu thì phần gốc chồi sẽ bị dính sâu vào mô mẹ, nghĩa là việc tiến hành tách chồi sẽ có thể gây tổn thương cho cả hai bên và làm giảm khả năng hồi phục chồi.
Với việc ghi nhận kinh nghiệm ở nhiều nhà vườn đã cho thấy thời điểm thích hợp nhất để nhân giống dừa bằng chồi là khi chồi đã có từ 3–5 lá thật, cao khoảng 40-60cm và sở hữu hệ thống rễ sơ khởi rõ ràng. Những đặc điểm này cho thấy chồi đã đạt được sự tự lập về khả năng sinh lý, có thể trao đổi nước và dinh dưỡng độc lập với cây mẹ – yếu tố then chốt trong kỹ thuật nhân giống dừa bằng chồi.
Xét về mặt kỹ thuật, quá trình tách chồi trong nhân giống dừa bằng chồi cần được thực hiện cẩn trọng và khoa học. Trước khi thực hiện vài tuần, người trồng nên đào rãnh nhẹ xung quanh gốc chồi, giữ ẩm thường xuyên để rễ non phát triển thêm. Khi tiến hành, cần cắt dứt khoát phần nối giữa chồi và thân mẹ bằng dao hoặc cưa bén đã khử trùng theo hướng chéo để tránh đọng nước.
Đối với khối đất bám quanh rễ trong quy trình nhân giống dừa bằng chồi, chúng ta nên giữ nguyên lại nhằm bảo vệ hệ vi sinh vật vùng rễ ổn định và hạn chế tổn thương cơ học. Ngay sau khi tách chồi, cần xử lý vết cắt trên cây mẹ bằng bột đồng hoặc lưu huỳnh, hoặc sử dụng dung dịch nấm đối kháng để ngăn nhiễm khuẩn và thúc đẩy mô liền sẹo nhanh.
Bên cạnh đó, trong kỹ thuật nhân giống dừa bằng chồi, người trồng cần xử lý mẫu chồi con sau khi tách bằng cách tỉa bớt lá già và phần bẹ của chồi để hạn chế thoát hơi nước, còn phần gốc chồi thì cần được ngâm trong dung dịch kích rễ để giúp cây sớm phục hồi và phát triển khỏe mạnh.
Yếu tố giá thể, môi trường vườn ươm và xử lý khởi rễ
Sau khi được tách ra khỏi cây mẹ trong quy trình nhân giống dừa bằng chồi, chồi dừa sẽ được đưa vào giai đoạn thích nghi và tái thiết lập hệ rễ, vì vậy sẽ cần đến những loại giá thể và môi trường ươm phù hợp để đảm bảo cho sự phát triển. Một giá thể lý tưởng trong kỹ thuật nhân giống dừa bằng chồi cần đảm bảo ba đặc tính bao gồm độ xốp, khả năng thoáng khí và khả năng giữ ẩm tốt nhưng không gây úng nước cho cây bên trong.
Trong thực hành nhân giống dừa bằng chồi, hỗn hợp giá thể thường được ưa chuộng sử dụng sẽ bao gồm xơ dừa mục, cát thô và tro trấu được trộn theo tỷ lệ 2:1:1, đôi khi sẽ bổ sung thêm một lượng nhỏ phân hữu cơ hoai hoặc Perlite để tăng độ thoáng cho giá thể.
Trong thời gian ươm cây trong kỹ thuật nhân giống dừa bằng chồi, độ ẩm không khí trong vườn cần được duy trì ở mức cao để tránh để giá thể bị khô hạn hay xảy ra tình trạng sũng nước. Vườn cũng cần bố trí màn che để ánh sáng có thể khuếch tán nhẹ và đồng thời giúp hạn chế tình trạng cây bị thoát hơi nước và sốc nhiệt. Người trồng thực hiện việc tưới nước thông qua dạng sương từ 2–3 lần mỗi ngày, đảm bảo rằng bề mặt giá thể luôn ẩm đều mà không làm dập rễ non.
Bên cạnh đó, trong kỹ thuật nhân giống dừa bằng chồi, cũng cần phun bổ sung những loại dung dịch kích rễ như IBA hoặc NAA ở nồng độ 50–100 ppm mỗi 7–10 ngày nhằm giúp đẩy mạnh quá trình hình thành rễ mới. Lưu ý rằng ở giai đoạn đầu của nhân giống dừa bằng chồi, cây gần như phụ thuộc hoàn toàn vào lượng dinh dưỡng sẵn có trong bẹ lá, vì vậy chúng ta cần hạn chế bón phân đậm đặc. Thay vào đó, chỉ tiến hành bón phân loãng sau khi rễ mới đã xuất hiện và chồi non bắt đầu bật lá thật để kích thích sự sinh trưởng của cây con.
Thực hiện chăm sóc sau ươm
Khi bộ rễ đã lan đều trong bầu ươm và lá non bắt đầu mở rộng, cây trong quy trình nhân giống dừa bằng chồi cần được giảm dần độ che sáng. Lưới che được nâng dần mỗi tuần để tăng cường lượng ánh sáng tự nhiên cho cây hấp thu giúp cây hình thành lớp cutin lá dày hơn và tăng cường khả năng quang hợp.
Song song với đó, việc tưới nước của người trồng cũng cần thay đổi dần từ hình thức tưới cây qua dạng sương mịn nhiều lần thì chuyển sang phương pháp tưới thưa hơn nhưng đảm bảo được lượng nước đủ sâu nhằm kích thích rễ ăn sâu và làm quen dần với chu kỳ khô – ẩm của đất ruộng.
Xét về yếu tố dinh dưỡng, trong giai đoạn này của kỹ thuật nhân giống dừa bằng chồi, chúng ta nên bổ sung sử dụng phân bón hữu cơ hoai hoặc phân NPK pha loãng với nồng độ chỉ ngang ⅓ so với nồng độ thông thường, kết hợp với việc phun phân bón lá chứa vi lượng để thúc đẩy sự phát triển của mô mới. Chúng ta cần kiểm tra thường xuyên các dấu hiệu vàng lá, thối gốc hay nấm bệnh để có thể tiến hành xử lý ngay bằng chế phẩm sinh học hoặc thuốc gốc đồng nồng độ nhẹ.
Sau 2–3 tháng của quá trình cứng cây, những cây dừa con sẽ có thân mập với những lá màu xanh đậm cùng bộ rễ khỏe, những yếu tố cho thấy cây con đã sẵn sàng được đem trồng ra ruộng. Thời điểm ra ruộng thích hợp nhất cho cây dừa là giai đoạn đầu mùa mưa, là khi đất ẩm cùng nhiệt độ ổn định để giúp cây nhanh có thể bén rễ và hạn chế sự sốc môi trường khi chuyển cây đột ngột.
ViGen – Đơn vị tư vấn và hỗ trợ lý tưởng trong lĩnh vực nuôi trồng và nhân giống dừa cấy mô
Như vậy, thông qua bài viết này, chúng tôi đã cùng các bạn đọc tìm hiểu về cách triển khai phương pháp nhân giống dừa bằng chồi. Nếu các bạn cần được tư vấn và hỗ trợ nuôi trồng đối với các giống dừa, đặc biệt đối với việc nhân giống dừa cấy mô tại nhà thì ViGen tự hào là đơn vị cung cấp cây giống cũng như hỗ trợ và tư vấn tận tình từ việc chọn giống, phương pháp chăm sóc và dưỡng cây, chúng tôi luôn đồng hành cùng khách hàng trong suốt quá trình nuôi trồng của quý khách.
Với kinh nghiệm thực tiễn và đội ngũ am hiểu tường tận trong lĩnh vực, chúng tôi cam kết mang đến những giải pháp tối ưu để giúp cho quá trình trồng và chăm sóc cây trồng của quý khách hàng được thuận lợi, tiết kiệm thời gian và đạt hiệu quả cao nhất.
Khám phá thêm kiến thức hữu ích trong bài viết kế tiếp: Đất trồng dừa sáp tốt