Từ hạt đến vườn xanh: Hành trình nhân giống chuối bằng hạt tự nhiên

Nhắc về cây chuối, có lẽ không ai là không biết vì chúng là một loại trái cây phổ biến, dân dã và gần gũi với đời sống hàng ngày của mỗi người dân Việt Nam. Từ mâm ngũ quả ngày Tết, những đòn bánh tét, bánh chưng đến từng bữa ăn nhẹ hàng ngày, hình ảnh quả chuối đã trở thành một phần quen thuộc trong ký ức nhiều người Việt.

Ngoài ra, chuối còn là một trong những cây trồng quan trọng của nông nghiệp thế giới, mang lại giá trị dinh dưỡng, kinh tế và cả văn hóa. Nhưng ít ai biết rằng hầu hết các giống chuối được trồng hiện nay gần như không có hạt và chúng tồn tại, phát triển chủ yếu nhờ các phương pháp nhân giống vô tính như tách chồi hoặc cấy mô. Vậy tại sao vẫn có phương pháp nhân giống chuối bằng hạt, để biết được lý do tại sao các bạn hãy cùng với ViGen tìm hiểu thêm về phương pháp này nhé.

Cây chuối là gì?

Đây là một giống cây ăn quả được trồng rộng rãi ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, là nguồn thực phẩm giàu dinh dưỡng, cung cấp năng lượng nhanh chóng nhờ hàm lượng đường tự nhiên cao, đồng thời bổ sung kali, chất xơ và vitamin C cần thiết cho cơ thể.

Không chỉ vậy, các bộ phận khác của cây như lá, bẹ, thân giả, hoa chuối cũng được tận dụng triệt để trong đời sống hằng ngày như lá chuối được tận dụng để gói bánh, thân giả và hoa chuối trở thành nguyên liệu trong ẩm thực dân gian, còn bẹ chuối và sợi chuối có thể dùng trong thủ công mỹ nghệ. Theo thống kê từ tổ chức lớn trên thế giới thì chuối nằm trong nhóm trái cây được tiêu thụ nhiều nhất trên thế giới, chỉ đứng sau táo và cam.

Ở khắp mọi miền của đất nước từ miền núi phía Bắc đến đồng bằng Nam Bộ, ta đều có thể bắt gặp những giống chuối quen thuộc như chuối tiêu, chuối sứ, chuối ngự, chuối laba, chuối hột… Mỗi giống có đặc điểm riêng, phù hợp với từng vùng khí hậu, thổ nhưỡng và mục đích sử dụng.

Giới thiệu về phương pháp nhân giống chuối bằng hạt

Nhưng ít ai biết rằng, cây chuối được nhân giống bằng các phương pháp vô tính như tách chồi, chiết hoặc nuôi cấy mô. Đây là những cách nhanh chóng, hiệu quả, đảm bảo giữ nguyên đặc tính di truyền của cây mẹ. Tuy nhiên nhược điểm lớn của cách làm này là sự đồng nhất di truyền quá cao, nếu có dịch bệnh nguy hiểm xuất hiện, cả một vùng chuối có thể bị tàn phá và thiếu đi sự đa dạng trong di truyền.

Trong khi đó, phương pháp ít được áp dụng trong sản xuất đại trà như nhân giống chuối bằng hạt lại có vai trò đặc biệt trong nghiên cứu khoa học và bảo tồn, duy trì đa dạng sinh học và là cơ sở để lai tạo các giống chuối thương mại mới giups phát triển ngành chuối trong tương lai.

Đặc điểm của giống chuối được nhân giống bằng hạt

Vậy nhân giống chuối bằng hạt thì giống chuối sẽ khác biệt như thế nào so với chuối trồng từ chồi hoặc nuôi chuối cấy mô, sau đây các bạn hãy cùng với ViGen tìm hiểu nhé.

Trước hết, cây con từ hạt thường phát triển chậm hơn, thời gian nảy mầm khá lâu, có khi lên tới vài tháng. Do sự tái tổ hợp di truyền, các cây con từ hạt không giống hệt nhau, dẫn đến sự đa dạng về hình thái và sinh trưởng. Điều này có thể được coi là bất lợi nếu cây chuối được dùng để sản xuất thương mại vì các cây sẽ không cho ra năng suất và chất lượng đồng đều nhau nhưng lại là lợi thế lớn trong lai tạo giống.

Ngoài ra, nhân giống chuối bằng hạt thường giữ được những đặc tính như khỏe mạnh, có sức chống chịu tốt với sâu bệnh hoặc khí hậu khắc nghiệt. Ví dụ, một số giống chuối dại có khả năng chịu hạn tốt đồng thời cũng có những loại cây chuối khác có thể kháng bệnh Panama, căn bệnh nguy hiểm khiến cây bị vàng lá, héo rũ, chết và từng tàn phá nhiều vùng trồng chuối trên thế giới. Vì vậy, dù phương pháp này không phù hợp để sản xuất cây với sản lượng lớn nhưng lại mở ra tiềm năng ứng dụng lớn trong công tác chọn giống và bảo tồn nguồn gen.

Quy trình nhân giống chuối bằng hạt

Và sau đây ViGen sẽ chỉ cho các bạn quy trình mà giống chuối này được tạo thành để các bạn hiểu thêm về phương pháp này nhé.

Chuẩn bị hạt

Đầu tiên là bước chuẩn bị hạt. Người ta thường thu hạt từ các quả chuối dại chín, sau đó rửa sạch và loại bỏ phần thịt quả còn bám bên ngoài để xử lý lớp vỏ dày của hạt chuối vì sau khi phá bỏ được lớp vỏ này sẽ giúp tăng khả năng hút nước và kích thích hạt nảy mầm. Thường hạt sẽ được ngâm trong nước ấm 2–3 ngày liên tục, hoặc áp dụng phương pháp xử lý hóa chất như ngâm nhanh trong dung dịch axit sunfuric loãng.

Gieo hạt

Sau khi xử lý, hạt được đem gieo trên giá thể được trộn từ đất mùn trộn với cát và tro trấu để tạo độ tơi xốp và thoát nước tốt. Khi gieo không được chôn hạt quá sâu, chỉ khoảng 1–2 cm dưới bề mặt đất để hạt có đủ oxy để hô hấp và phát triển.

Và để tạo điều kiện thích hợp lý tưởng nhất cho hạt nảy mầm, người ta sẽ gieo hạt vào đầu mùa mưa, khi nhiệt độ ổn định từ 25–30°C và độ ẩm không khí cao, đồng thời trong suốt giai đoạn này cây cần được cung cấp một độ ẩm nhất định nhưng không được quá cao để tránh bị úng nước.

Sau khi cây chuối gieo hạt đã nảy mầm và được tách sang các bầu đất riêng, thì lúc này kỹ thuật chăm sóc rất cần được chú trọng để cây có thể phát triển khỏe mạnh. Sau đây, ViGen sẽ hướng dẫn cho các bạn một vài phương pháp chăm sóc cho cây chuối như sau.

Đầu tiên là chế độ nước, cây con cần được tưới thường xuyên, giữ độ ẩm ổn định cho đất nhưng tránh tưới quá nhiều nếu không cây sẽ dễ bị ngập úng.

Thứ hai là ánh sáng, các cây còn non nên tránh ánh nắng trực tiếp mà chỉ nên tiếp xúc với nguồn ánh sáng tán xạ, do đó nên có lưới che hoặc được trồng xen dưới tán cây lớn trong thời gian đầu.

Ngoài ra, việc bón phân cho cây cũng rất quan trọng. Giai đoạn đầu chỉ nên bón phân hữu cơ hoai mục hoặc phân chuồng đã xử lý, kết hợp với phân NPK liều lượng thấp để cung cấp dinh dưỡng. Khi cây lớn dần, lượng phân có thể tăng lên theo từng giai đoạn. Đặc biệt, cần chú ý phòng trừ các loại nấm gây hại bằng biện pháp sinh học như sử dụng các thuốc chống nấm chuyên dụng hoặc sử dụng các vi khuẩn có lợi để ức chế mầm bệnh, hạn chế tối đa việc sử dụng thuốc hóa học, vì cây còn nhỏ dễ bị tổn thương.

Sau khoảng 6–8 tháng, khi cây đã phát triển ổn định, có thể đem trồng ngoài ruộng. Lúc này, các bước chăm sóc sẽ tương tự như chuối trồng từ chồi bao gồm làm cỏ, vun gốc, tỉa chồi và bón phân định kỳ.

Chăm sóc cây con

Quá trình nảy mầm của phương pháp này thường rất chậm, có thể kéo dài từ 3 tháng đến hơn nửa năm. Khi hạt nảy mầm và cây con xuất hiện, cần che nắng nhẹ và bảo vệ khỏi mưa to vì lúc này cây con còn khá yếu dễ bị gãy đổ nếu gặp các điều kiện thời tiết quá khắc nghiệt.

Sau khi cây con ra được 3–4 lá thật, có thể chuyển sang chậu riêng để tiếp tục chăm sóc như cây chuối bình thường. Vì đây là giai đoạn cây còn non yếu, nên việc theo dõi và bảo vệ khỏi sâu bệnh là vô cùng quan trọng, ta có thể bảo vệ cây non bằng cách giữ giá thể luôn thông thoáng.

Ưu, nhược điểm và ứng dụng của phương pháp nhân giống chuối bằng hạt

Ưu điểm

Nhân giống chuối bằng hạt có ưu điểm lớn nhất là tạo ra sự đa dạng di truyền có nghĩa là mỗi cây chuối con sẽ có những hình thái và đặc tính sinh trưởng khác nhau vì mỗi cây con từ hạt đều mang những tổ hợp gen riêng, khác biệt với cây mẹ và với nhau. Điều này tạo nền tảng quý báu cho công tác lai tạo giống mới. Sau vài nghiên cứu thì người ta chứng minh được rằng chuối gieo hạt thường khỏe mạnh hơn, mang những đặc tính tự nhiên giúp kháng sâu bệnh hoặc chịu được điều kiện khắc nghiệt.

Nhược điểm

Tuy nhiên, phương pháp này còn tồn tại nhiều hạn chế như tỷ lệ hạt nảy mầm thấp, thời gian kéo dài, đòi hỏi nhiều thời gian và công sức để chăm sóc. Ngoài ra, cây con từ hạt sẽ không cho trái với chất lượng đồng đều như nhau nên khó có thể áp dụng trong sản xuất thương mại, nơi mà năng suất và chất lượng quả cần phải luôn ổn định. Do đó, nhân giống chuối bằng hạt ít được dùng trong nông nghiệp đại trà.

Ứng dụng

Dù có nhược điểm nhưng phương pháp nhân giống chuối bằng hạt lại đóng vai trò quan trọng trong nghiên cứu khoa học, bảo tồn và lai tạo giống. Các ngân hàng gen thường lưu giữ hạt chuối dại để bảo toàn đa dạng sinh học. Ngày nay một số nhà chọn giống còn sử dụng cây gieo hạt để lai với chuối thương mại nhằm tạo ra giống lai vừa ngon ngọt, vừa có khả năng chống chịu tốt. Ngoài ra, trong giảng dạy việc gieo hạt chuối cũng được dùng để giúp học sinh, sinh viên hiểu rõ hơn về sinh học và tiến hóa của loài cây này.

Nên mua giống cây chuối tại đâu

Nếu bạn đang tìm kiếm một nơi để có thể mua những giống chuối chất lượng cao uy tín tại Việt Nam thì ViGen sẽ là một trong những đơn vị cung cấp mà bạn không thể bỏ lỡ. Với đội ngũ chuyên môn có kiến thức sâu rộng và giàu kinh nghiệm trong nghiên cứu và nhân giống, ViGen luôn cam kết sẽ lựa chọn những giống cây khỏe mạnh, sạch bệnh và phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng của từng vùng.

Tại đây, khách hàng không chỉ có thể tìm thấy đa dạng các loại giống cây chuối, đáp ứng nhu cầu trồng trọt khác như từ quy mô hộ gia đình đến trang trại sản xuất lớn mà còn được các chuyên viên tư vấn tận tình không chỉ về nhân giống chuối bằng hạt mà còn có các kỹ thuật trồng trọt, chăm sóc và phòng ngừa bệnh tật trên các loại cây. Nhờ vào sự tận tâm và chăm chút trong từng công đoạn mà ViGen đã trở thành địa chỉ đáng tin cậy cho những ai đang có nhu cầu muốn nuôi trồng chuối.

Xem ngay: Quy trình nhân giống chuối cấy mô: Khởi nguồn từ mẫu mô nhỏ đến mùa chuối bội thu