Bí quyết nhân giống dừa sáp cấy mô năng suất cao cùng ViGen

Khi nhắc đến phương pháp nuôi cấy mô thực vật, chúng ta sẽ nghĩ ngay đến một giải pháp và hướng đi hiện đại trong ngành nông nghiệp ngày nay, với những điểm mạnh vượt trội, linh hoạt và đầy tiềm năng, góp phần tạo thêm nhiều cơ hội phát triển trong sản xuất và hoạt động nghiên cứu.

Đối với giống dừa sáp, việc áp dụng công nghệ nuôi cấy in vitro mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng, khi áp dụng phương pháp sẽ có thể giải quyết những mặt hạn chế của giống dừa này cũng như mở ra khả năng duy trì và nhân giống nguồn gen quý này. Ở bài viết này, ViGen sẽ cùng các bạn đọc tìm hiểu về quy trình thực hiện nhân giống dừa sáp cấy mô.

Dừa sáp cấy mô là gì?

Dừa sáp là một giống dừa đặc sản quý hiếm nổi tiếng với phần cơm dừa rất dày với kết cấu mềm dẻo và hương vị béo ngậy độc đáo mà không giống bất kỳ loại dừa nào khác trên thị trường. Đây cũng là lý do chính khiến dừa sáp có giá trị kinh tế cao và được nhiều người ưa chuộng, trở thành sản phẩm đặc trưng gắn liền với vùng đất Trà Vinh.

Tuy nhiên, giống dừa này lại gặp một hạn chế lớn: tỷ lệ nảy mầm tự nhiên của dừa sáp rất thấp do cấu trúc nội nhũ bất thường khiến việc nhân giống bằng phương pháp truyền thống hầu như không khả thi. Dừa sáp cấy mô chính là giải pháp, với việc ứng dụng công nghệ sinh học vào quy trình nhân giống, từ đó đã mở ra một hướng đi mới, tạo cây giống khỏe mạnh và đảm bảo duy trì nguồn gen quý hiếm này.

Cùng ViGen tìm hiểu chi tiết qua bài viết sau: Dừa sáp nuôi cấy mô.

Quy trình thực hiện nhân giống dừa sáp cấy mô

Nhấn mạnh rằng, đối với dừa sáp thì chúng ta sẽ bàn về quy trình nuôi cấy phôi thay vì nuôi cấy mô, sở dĩ là vì giống cây này có điểm hạn chế lớn nhất của chúng nằm ở khả năng nảy mầm tự nhiên cực kỳ thấp. Trong khi đó, kỹ thuật cấy mô từ các bộ phận khác của cây dừa lại khó thực hiện và chưa cho kết quả ổn định, nên cấy phôi mới là phương pháp khả thi và hiệu quả nhất hiện nay. Do đó, bây giờ chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về quy trình cụ thể của nhân giống dừa sáp cấy mô .

Chọn và xử lý phôi dừa sáp cấy mô

Để bắt đầu cho quy trình nhân giống dừa sáp cấy mô, chúng ta sẽ tiến hành lấy mẫu thông qua những phôi sẽ được lấy từ những trái dừa sáp ở giai đoạn phát triển thích hợp, thông thường khoảng 8–9 tháng tuổi khi phôi đã hình thành đầy đủ nhưng chưa bị thoái hóa. Quả sau khi thu hái được rửa sạch vỏ ngoài thì cần được lau khô và đưa vào phòng vô trùng để tiến hành thao tác theo đúng tiêu chuẩn của kỹ thuật dừa sáp cấy mô.

Sau đó tiến hành sử dụng dụng cụ sắc bén đã qua khử trùng để cắt phần quả nhằm tách lấy phôi ở bên trong. Đặc điểm của phôi sẽ có kích thước nhỏ, mềm và dễ hư hại, do đó yêu cầu suốt quá trình thao tác cần phải được tiến hành nhẹ nhàng cũng như hạn chế tiếp xúc trực tiếp mẫu phôi với tay hoặc bề mặt dụng cụ không đảm bảo.

Ngay sau được tách ra, phôi sẽ qua xử lý khử trùng theo nhiều bước liên tiếp. Trước hết rửa sơ bộ qua bằng nước cất vô trùng, sau đó nhúng nhanh vào cồn 70% trong 30–60 giây để loại bỏ vi sinh vật bám ngoài. Tiếp đến, ngâm phôi trong dung dịch NaOCl 10–20% hoặc HgCl₂ ở nồng độ thấp trong 5–10 phút, nên lắc nhẹ để dung dịch có thể tiếp xúc đều với toàn bộ bề mặt.

Khi kết thúc, phôi sẽ được rửa lại 3–5 lần bằng nước cất vô trùng nhằm loại bỏ hoàn toàn dư lượng hóa chất khử trùng còn sót. Mẫu phôi khi đã được xử lý sạch sẽ sẽ được đặt trên giấy lọc vô trùng hoặc được trực tiếp chuyển sang môi trường nuôi cấy khởi đầu, đánh dấu bước đầu tiên quan trọng trong quy trình nhân giống dừa sáp cấy mô.

Cấy phôi dừa sáp vào môi trường khởi đầu

Sau khi phôi dừa sáp cấy mô đã được xử lý khử trùng sạch sẽ, chúng sẽ được chuyển ngay sang môi trường nuôi cấy khởi đầu để duy trì khả năng sống và từ đây sẽ bắt đầu quá trình phát triển của mẫu.

Đối với giai đoạn này của quy trình nhân giống dừa sáp cấy mô, môi trường dinh dưỡng cơ bản thường được sử dụng sẽ là môi trường MS (Murashige & Skoog) hoặc môi trường Y3 với sự bổ sung thêm các chất điều hòa sinh trưởng thực vật như 2,4-D (2,4-dichlorophenoxyacetic acid) nhằm kích thích phôi chuyển sang trạng thái phát sinh mô sẹo, khoảng 30g/L đường Sucrose làm nguồn năng lượng cho cây hấp thụ và thạch Agar để tạo môi trường rắn, cùng các Vitamin cần thiết cho sự phát triển, phân hóa mầm cây.

Thao tác chuyển phôi vào môi trường dinh dưỡng cần được thực hiện bằng cách nhẹ nhàng đặt mẫu lên bề mặt môi trường trong điều kiện vô trùng để tránh làm tổn thương cấu trúc phôi. Lưu ý rằng đối với dừa sáp, phôi rất nhạy cảm nên cần cấy từng mẫu phôi riêng lẻ để dễ theo dõi và hạn chế lây nhiễm chéo. Sau đó, đậy kín ống nghiệm hoặc bình chứa mẫu cấy, ghi nhãn và chuyển vào phòng nuôi cấy.

Điều kiện nuôi cấy dừa sáp cấy mô trong giai đoạn khởi đầu sẽ là duy trì nhiệt độ sống ở khoảng 25–28°C cùng với độ ẩm ổn định và ánh sáng hạn chế. Khoảng thời gian cảm ứng này có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng, trong thời gian này phôi sẽ trương nở, thay đổi cấu trúc và có khả năng hình thành mô sẹo, chính là tiền đề để phát triển thành mô phôi sinh dưỡng.

Cảm ứng và phát triển mô phôi sinh dưỡng

Sau khi đã cấy phôi dừa sáp cấy mô vào môi trường khởi đầu ổn định, giai đoạn tiếp theo của chúng ta là cảm ứng hình thành mô phôi sinh dưỡng.

Để đạt được điều này, môi trường dinh dưỡng để nuôi thường tiếp tục sử dụng cơ sở là môi trường MS hoặc Y3 nhưng sẽ có sự điều chỉnh về nồng độ chất điều hòa sinh trưởng với nồng độ Auxin tổng hợp như 2,4-D thường sẽ được điều chỉnh về mức vừa phải để vẫn duy trì khả năng phân chia tế bào những đồng thời bổ sung thêm lượng nhỏ Cytokinin như BAP (6 – Benzylaminopurine) nhằm thúc đẩy quá trình biệt hóa của phôi sinh dưỡng, giúp kỹ thuật dừa sáp cấy mô hiệu quả.

Chúng ta vẫn tiếp tục duy trì điều kiện tối hoặc ánh sáng rất yếu và khi ấy phôi sẽ bắt đầu phồng lên, hình thành những khối mô sẹo màu trắng ngà đến vàng nhạt. Sau một khoảng thời gian thì trong khối mô này bắt đầu xuất hiện những cụm cấu trúc nhỏ có hình dạng tương tự như phôi tự nhiên được gọi là phôi sinh dưỡng. Các phôi này có thể ở nhiều giai đoạn khác nhau: cầu, tim, ngưỡng, và cuối cùng là dạng phôi nhỏ hoàn chỉnh.

Xuyên suốt quá trình cảm ứng, cần liên tục kiểm tra tình trạng mô để có thể lập tức loại bỏ những mẫu bị nâu hóa hoặc nhiễm bệnh nhằm tránh ảnh hưởng đến các mẫu khác. Ngoài ra thì cả yếu tố thời gian nuôi, nồng độ chất điều hòa và độ chiếu sáng cũng cần được căn chỉnh hợp lý để có thể tối ưu hóa tỷ lệ phôi sinh dưỡng được hình thành.

Sau bước cảm ứng này, ta đạt được kết quả thành công khi thu được số lượng lớn phôi sinh dưỡng khỏe mạnh và có khả năng phát triển tiếp thành cây con hoàn chỉnh trong các giai đoạn tiếp theo của quy trình nuôi cấy phôi dừa sáp cấy mô.

Chuyển phôi sang môi trường tái sinh cây con

Trong quy trình dừa sáp cấy mô, các cụm phôi sinh dưỡng sau khi được cảm ứng và phát triển đến giai đoạn hoàn chỉnh với hình thái tương tự như phôi tự nhiên, chúng cần được chuyển sang môi trường dinh dưỡng tái sinh để biệt hóa thành cây con.

Môi trường dinh dưỡng thường được sử dụng vẫn là môi trường MS hoặc Y3 với sự thay đổi thành phần của chất điều hòa sinh trưởng, cụ thể chúng ta cần giảm dần hoặc loại bỏ hoàn toàn Auxin 2,4-D và tăng cường nồng độ Cytokinin như BAP hoặc Kinetin và chúng ta có thể kết hợp với một lượng nhỏ auxin tự nhiên (NAA – α-naphthaleneacetic acid) nhằm thúc đẩy sự phát triển của đồng thời cả chồi và rễ. Việc cân chỉnh hợp lý các thành phần này giúp cây con dừa sáp cấy mô phát triển khoẻ mạnh, đồng đều.

Sau khi cấy xong thì mẫu phôi cần được đặt tại môi trường có cường độ ánh sáng vừa từ 12-16 giờ/ngày. Chúng ta có thể nhận thấy ở giai đoạn này, phôi sẽ bắt đầu chuyển sang màu xanh lục, thân phôi kéo dài và bắt đầu sự hình thành của cấu trúc chồi. Sau khoảng vài tuần, những phôi dừa sáp cấy mô khỏe mạnh sẽ xuất hiện trục thân nhỏ cùng lá non, đồng thời hệ rễ sơ khởi cũng dần phát triển.

Tuy nhiên, đây là giai đoạn dễ xảy ra hiện tượng phôi không đồng đều khi một số phôi sẽ có khả năng tái sinh tốt trong khi số khác có hiệu quả phát triển chậm hoặc bị thoái hóa. Do đó, việc lựa chọn những phôi có hình thái bình thường, màu sắc tươi sáng và không bị nâu hóa để duy trì là rất cần thiết.

Những cây con dừa sáp cấy mô tái sinh thành công thường có chiều cao vài cm, có lá non xanh và rễ khỏe mạnh, và đây sẽ là những cây con có khả năng sinh trưởng độc lập và làm tiền đề cho giai đoạn thuần dưỡng và thích nghi để chuyển ra bên ngoài.

Thuần dưỡng, thích nghi và chuyển cây con ra vườn ươm

Sau tất cả các giai đoạn in-vitro, chúng ta đã có được một cây dừa sáp cấy mô non được hình thành hoàn chỉnh với lá non và bộ rễ sơ cấp, những cây con này đã đạt đủ điều kiện để tiến hành thực hiện thuần dưỡng nhằm hỗ trợ cây thích nghi với điều kiện sinh trưởng ngoại cảnh.

Chúng ta sẽ tiến hành lấy cây con dừa sáp cấy mô khỏi môi trường thạch, đồng thời làm sạch phần agar còn bám trên rễ bằng nước cất để hạn chế nhiễm nấm và vi khuẩn. Kế đó, chúng ta sẽ xử lý cây bằng dung dịch thuốc trừ nấm sinh học hoặc dung dịch nước vôi trong loãng để tăng khả năng chống chịu của cây trước khi đưa vào giá thể.

Giá thể thường là hỗn hợp bao gồm xơ dừa đã qua xử lý, cát sạch và tro trấu theo tỷ lệ thích hợp để vừa đảm bảo độ tơi xốp cho giá thể mà vừa đảm bảo khả năng giữ ẩm tốt. Cây con dừa sáp cấy mô thì sẽ được trồng vào khay hoặc túi bầu nhỏ và đặt trong nhà lưới hoặc phòng có mái che với độ ẩm cao và ánh sáng yếu. Trong thời gian đầu, cần duy trì chế độ phun sương nhẹ và thường xuyên để tránh cây bị mất nước, đồng thời bón bổ sung dung dịch dinh dưỡng pha loãng để rễ có thể nhanh chóng thích nghi.

Sau từ 4–6 tuần, khi cây dừa sáp cấy mô đã phát triển lá mới và bộ rễ có khả năng hút dinh dưỡng độc lập, chúng sẽ được chuyển sang bầu lớn hơn hoặc được chuyển trực tiếp ra vườn ươm. Tại đây, cây được chăm sóc theo chế độ nuôi trồng gồm tưới nước, bón phân hữu cơ và che nắng. Quá trình thuần dưỡng thành công giúp cây con nuôi cấy phôi đạt tỷ lệ sống cao và phát triển ổn định.

Tham khảo thêm bài viết sau để hiểu rõ hơn: Dừa sáp cấy mô bao lâu có trái.

ViGen – Đơn vị đồng hành lý tưởng trong lĩnh vực nuôi trồng

Như vậy, thông qua bài viết này, chúng tôi đã cùng các bạn đọc tìm hiểu về cách thức tiến hành quy trình nhân giống dừa sáp cấy mô.ViGen tự hào là đơn vị cung cấp cây giống cũng như hỗ trợ và tư vấn tận tình từ việc chọn giống, phương pháp chăm sóc và dưỡng cây, chúng tôi luôn đồng hành cùng khách hàng trong suốt quá trình nuôi trồng của quý khách.

Với kinh nghiệm thực tiễn và đội ngũ am hiểu tường tận trong lĩnh vực, chúng tôi cam kết mang đến những giải pháp tối ưu để giúp cho quá trình trồng và chăm sóc cây trồng của quý khách hàng được thuận lợi, tiết kiệm thời gian và đạt hiệu quả cao nhất.