Công thức bón phân cho sầu riêng cấy mô giúp cây khỏe

Trong hành trình biến những vườn sầu riêng thành “mỏ vàng” xuất khẩu, cây sầu riêng cấy mô nổi bật với năng suất vượt trội và chất lượng trái đồng đều. Tuy nhiên, để những cây giống sạch bệnh này phát huy tối đa tiềm năng, việc bón phân khoa học là chìa khóa quyết định sự thích nghi và năng suất lâu dài. Cùng ViGen khám phá quy trình bón phân cho sầu riêng cấy mô chuẩn xác, giúp cây sầu riêng cấy mô trở thành biểu tượng của nông nghiệp bền vững.

Tại sao cần quan tâm về việc bón phân cho sầu riêng cấy mô ?

Sầu riêng cấy mô không chỉ có những công việc liên quan đến môi trường phòng thí nghiệm vô trùng mà còn cần quan tâm đến giai đoạn sau khi đã chuyển cây ra môi trường bên ngoài, và việc bón phân cho sầu riêng cấy mô là một trong những vấn đề cần phải quan tâm đối với cây bởi đây là bước bản lề quyết định khả năng thích nghi, hình thành bộ rễ mới và khởi đầu cũng như kéo dài cho sự phát triển ổn định của cây trong môi trường tự nhiên.

Hơn thế nữa, việc dành sự quan tâm đúng mức đến chế độ dinh dưỡng trong suốt quá trình sinh trưởng của sầu riêng cấy mô góp phần quan trọng quyết định đến năng suất, chất lượng trái cũng như hiệu quả kinh tế lâu dài cho người trồng. Ở bài viết này, ViGen sẽ cùng các bạn tìm hiểu về cách bón phân cho sầu riêng cấy mô.

Quy trình bón phân cho sầu riêng cấy mô

Giai đoạn ex-vitro (cây non từ 0–3 tháng sau khi ra khỏi chai nuôi cấy)

Giai đoạn đầu tiên bắt đầu sau khi cây sầu riêng cấy mô được chuyển từ môi trường in-vitro sang môi trường ex-vitro, rễ của cây con thường chưa hoàn thiện về mặt cấu trúc với số lượng lông hút ít cùng sức hút kém nên khả năng hấp thụ muối khoáng bị hạn chế. Bên cạnh đó, bề mặt lá và cutin còn mỏng, khí khổng thì lại hoạt động chưa ổn định khiến chúng rất nhạy cảm với các dung dịch phân có nồng độ cao.

Chính vì vậy, bón phân cho sầu riêng cấy mô trong giai đoạn này cần được thực hiện hết sức thận trọng, đảm bảo nồng độ nhẹ và dễ hấp thu. So với cây non trồng bằng phương pháp gieo hạt vốn có bộ rễ cọc khỏe mạnh ngay từ đầu hay với rễ của những cây chiết cành được hình thành trực tiếp trong đất, bộ rễ cây cấy mô gần như phải thực hiện lại cách hút dinh dưỡng trong tự nhiên khiến cho quá trình bón phân giai đoạn này trở nên đặc biệt quan trọng.

Từ đó, chúng ta thấy được mục tiêu bón phân cho sầu riêng cấy mô lúc này cần tạo điều kiện thích nghi nhẹ nhàng cho cây, từ đó kích thích hình thành hệ rễ thứ cấp cùng tăng độ dày lá và củng cố khả năng quang hợp cho cây. Vậy nên, nguyên tắc bón phân cho sầu riêng cấy mô lúc này là cần bón phân rất loãng, chia nhỏ số lần bón và ưu tiên áp dụng phun phân qua lá.

Thông thường, phân được sử dụng sẽ có nồng độ đạm dao động khoảng từ 50–100 ppm, kết hợp với các nguyên tố canxi, magiê và vi lượng như sắt, kẽm, bo ở nồng độ thấp, vậy nên phân dạng NPK cân đối (15-15-15 hoặc 20-20-20) sẽ phù hợp, pha loãng chúng và phun định kỳ khoảng 7–10 ngày/lần. Lưu ý rằng chúng ta cần hạn chế tối đa việc bón gốc trong giai đoạn này, chỉ tưới dung dịch dinh dưỡng loãng hoặc nước sạch để giữ ẩm nền giá thể.

Giai đoạn ươm bầu (cây từ 3–12 tháng tuổi)

Sau khi cây đã qua thời kỳ thích nghi ban đầu và bắt đầu sinh trưởng ổn định hơn trong bầu nuôi với bộ rễ phát triển nhiều hơn cùng tán lá xanh dày, khi ấy nhu cầu dinh dưỡng của cây gia tăng một cách đáng kể. Đây là giai đoạn quan trọng trong quy trình bón phân cho sầu riêng cấy mô, giúp cây con hình thành nền tảng sinh trưởng vững chắc. Mục tiêu chính là giúp cây có bộ rễ khỏe, thân lá cứng cáp và sinh trưởng đồng đều để đạt tiêu chuẩn xuất vườn.

Trong giai đoạn này, việc bón phân cho sầu riêng cấy mô cần được điều chỉnh tăng dần nồng độ phân bón cho sầu riêng cùng với việc kết hợp cả 2 cách bón phân là bón gốc và phun lá. Nồng độ đạm lúc này có thể nâng lên thành từ 100–150 ppm và vẫn sử dụng loại phân NPK cân đối, trong đó nhấn mạnh vào N để thúc đẩy sinh trưởng lá, song song với bổ sung P để rễ tiếp tục phát triển và K để giúp thân lá cứng cáp.

Trong giai đoạn này có thể sử dụng loại phân chậm tan dạng viên đặt trong bầu kết hợp với phân hữu cơ vi sinh liều nhỏ nhằm cải thiện độ phì nền. Bên cạnh đó, bón phân cho sầu riêng cấy mô cũng nên kết hợp phun phân bón lá chứa vi lượng (Zn, Mn, Bo) mỗi tháng một lần, giúp cây phát triển đồng đều, khỏe mạnh và sẵn sàng chuyển ra vườn trồng.

Giai đoạn kiến thiết cơ bản (1–3 năm tuổi sau khi trồng ra vườn)

Khoảng thời gian này rất quan trọng vì cây sầu riêng lúc này đang trong quá trình xây dựng bộ khung tán, thứ được coi như nền tảng quan trọng hỗ trợ cho năng suất về sau của cây. Đồng thời thì cây sau khi ra vườn được một năm đã sở hữu bộ rễ ổn định hơn cũng như khả năng chịu phân đã cải thiện đáng kể. Tuy nhiên việc bón phân cho sầu riêng cấy mô vẫn cần được thực hiện cẩn thận, phải chú ý điều chỉnh hợp lý theo tốc độ sinh trưởng để tránh hiện tượng cây trồng bị thừa phân.

Nên biết rằng, mục tiêu dinh dưỡng khi này để hỗ trợ thúc đẩy cành nhánh của cây phát triển cân đối đồng thời gia tăng kích thước của cả tán lá và bộ rễ. Khi bón phân cho sầu riêng cấy mô, nên ưu tiên dùng NPK với tỷ lệ N và K nhỉnh hơn P (ví dụ 2:1:2 hoặc 3:1:2), có thể bón 1–2 lần mỗi tháng một lượng vừa phải, kết hợp tưới phân qua hệ thống hoặc rải quanh tán.

Song song, chúng ta cần bổ sung phân hữu cơ hoai mục hoặc phân hữu cơ vi sinh ít nhất 1–2 lần mỗi năm để cải thiện độ phì đất và duy trì hệ vi sinh có lợi cho đất, đồng thời gia tăng khả năng giữ ẩm. Ta cũng cần để ý bổ sung định kỳ các vi lượng như Zn, Bo, Mg, đặc biệt là Bo với khả năng cho sự phân hóa mầm hoa và đậu trái về sau nên phải đảm bảo cây không được thiếu hụt từ trong giai đoạn này.

Giai đoạn tiền kinh doanh (3–5 năm tuổi, trước khi ra hoa)

Khi cây bắt đầu bước tới vào giai đoạn này, ta cần điều chỉnh chế độ bón phân từ thiên hướng sinh trưởng dinh dưỡng sang sinh sản, vậy nên mục tiêu chính của chúng ta lúc này là tạo điều kiện thuận lợi cho sự phân hóa của mầm hoa đồng thời kích thích hình thành đồng loạt nhiều chồi hoa và hạn chế hiện tượng ra hoa không đều.

Nguyên tắc bón phân cho sầu riêng cấy mô lúc này yêu cầu là giảm đạm, tăng lân và kali. Ta sẽ chỉ giữ đạm ở mức vừa phải để cây không phát triển lá quá mạnh, trong khi thực hiện gia tăng hàm lượng kali để nâng cao sức đề kháng cũng như độ bền cho cây và hỗ trợ quá trình vận chuyển chất dinh dưỡng, còn phân lân sẽ giúp cho quá trình phân hóa mầm hoa được diễn ra thuận lợi.

Ngoài ra để xử lý sầu riêng cấy mô ra hoa đồng loại, ta cũng tiếp tục bổ sung các vi lượng cần thiết gồm canxi, magie và bo, đồng thời việc này cũng tăng khả năng thụ phấn và đậu trái. Phân hữu cơ vẫn cần được bón định kỳ ít nhất mỗi năm một lần và kết hợp với vôi bột để cải tạo đất và phòng chua phèn.

Giai đoạn kinh doanh (từ 5 năm tuổi trở đi)

Cuối cùng khi cây đã ổn định và bắt đầu giai đoạn cho trái đều đặn thì nhu cầu dinh dưỡng của cây tăng vọt, đặc biệt là kali và canxi bởi chúng liên quan trực tiếp đến quá trình hình thành, nuôi dưỡng và chất lượng đầu ra của quả sầu riêng. Trong giai đoạn này, bón phân cho sầu riêng cấy mô cần được thực hiện theo chu kỳ hợp lý, nhằm đảm bảo cây luôn duy trì sức sinh trưởng tốt và cho năng suất ổn định qua từng vụ.

Phân bón nói chung được chia thành ba thời kỳ:

• Trước ra hoa: giảm đạm, tăng lân và kali, bổ sung Bo để phân hóa mầm hoa tốt.
• Nuôi trái: tập trung Kali, Canxi, Magiê để hạn chế rụng trái non, tăng độ dày cơm và chất lượng múi còn Đạm chỉ bổ sung vừa đủ để lá không vàng úa.
• Sau thu hoạch: bón phân cho sầu riêng cấy mô bằng lượng lớn phân hữu cơ kết hợp NPK cân đối để phục hồi cây cùng tái tạo tán lá và rễ, chuẩn bị cho vụ sau.

Mỗi năm, yêu cầu về lượng phân hữu cơ cần bón đạt ít nhất khoảng 20–30 kg cho cây trưởng thành và kết hợp với phân vô cơ, chia nhỏ ra bón từ 4–6 lần. Ngoài ra, việc ta thực hiện phun phân bón lá vi lượng vào các giai đoạn nhạy cảm như cây ra hoa hoặc nuôi trái sẽ giúp gia tăng tỷ lệ đậu trái và cải thiện chất lượng quả.

Rủi ro trong quá trình bón phân cho sầu riêng cấy mô trong giai đoạn ex-vitro

Vì đây là giai đoạn phát triển quan trọng nhất đối với cây khi so sánh với sự phát triển của các phương pháp trồng khác, vậy nên chúng tôi sẽ nói thêm cho các bạn về những rủi ro khi bón phân cho sầu riêng cấy mô trong giai đoạn này.

Đầu tiên, việc bón phân cho sầu riêng cấy mô luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu không được kiểm soát cẩn thận. Một trong những nguy cơ phổ biến nhất là hiện tượng sốc thẩm thấu hay còn gọi là hiện tượng cháy rễ, xảy ra khi dung dịch phân bón có độ dẫn điện (EC) quá cao, nghĩa là nồng độ muối khoáng vượt ngưỡng chịu đựng của bộ rễ non. Khi này thì rễ cây cấy mô vốn chưa phát triển hoàn chỉnh, lông hút còn ít nên rất dễ bị tổn thương và có thể dẫn đến thối rễ hoặc chết cục bộ, từ đó kéo theo sự suy kiệt của cây.

Thứ hai, việc lạm dụng phân đạm (N) với mong muốn thúc đẩy tăng trưởng sớm trong quá trình bón phân cho sầu riêng cấy mô cũng gây ra nhiều hệ quả tiêu cực. Việc hấp thụ nồng độ đạm quá cao sẽ khiến cây vươn chồi nhanh nhưng lại rất yếu ớt, thân mảnh và dễ đổ ngã. Bên cạnh đó thì điều đó cũng khiến mô cây bị mềm và chứa nhiều nước, dễ trở thành môi trường thuận lợi cho nấm và vi khuẩn tấn công.

Một rủi ro khác thường bị bỏ qua trong bón phân cho sầu riêng cấy mô là tình trạng thiếu hụt canxi, magiê và các nguyên tố vi lượng ngay từ giai đoạn đầu. Khi thiếu hụt các chất này khiến thành tế bào của mô non không được củng cố, dẫn đến hiện tượng lá non bị úng nước sinh lý, nhanh héo và kém sức đề kháng.

Do đó, việc chúng ta áp dụng nguyên tắc bón phân liều lượng thật thấp với dạng cân đối dễ hấp thu, và liên tục cân chỉnh môi trường (độ ẩm, giá thể, ánh sáng) nhằm hỗ trợ cây làm quen dần với điều kiện tự nhiên thay vì cố gắng thúc đẩy sinh trưởng quá nhanh.

ViGen – Đơn vị đồng hành lý tưởng trong lĩnh vực nuôi trồng và chăm sóc cây trồng

Qua bài viết trên, chúng tôi đã hướng dẫn cho các bạn đọc về cách bón phân cho sầu riêng cấy mô sao cho phù hợp. Đội ngũ ViGen tự hào là đơn vị cung cấp cây giống cũng như hỗ trợ và tư vấn tận tình từ việc chọn giống, phương pháp chăm sóc và dưỡng cây, chúng tôi luôn đồng hành cùng bà con trong suốt quá trình nuôi trồng.

Với kinh nghiệm thực tiễn phong phú và đội ngũ am hiểu sâu về các giống cây trồng, ViGen cam kết mang đến những giải pháp tối ưu, giúp bà con trồng trọt thuận lợi, tiết kiệm chi phí, rút ngắn thời gian và đạt hiệu quả kinh tế cao nhất.