Lợi nhuận trồng chuối cấy mô có thể đạt được mức tối ưu như thế nào?

Để lựa chọn một hướng đi hợp lý cho một nhà vườn, phương pháp nhân giống là yếu tố then chốt quyết định sự thành công trong quy trình sản xuất bởi nó ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất cũng như chất lượng trái sẽ được thu hoạch trong vườn. Phương pháp nuôi cấy mô từ lâu đã nổi lên như một phương pháp hiện đại và nổi bật, ngày càng được chú ý đối với các nhà vườn chuyên dụng và được triển khai rộng rãi trong ngành sản xuất chuối, nhưng vì sao phương pháp này lại được tin dùng ?

Ở bài viết này, ViGen sẽ cùng các bạn đọc phân tích về lợi nhuận trồng chuối cấy mô trong một hộ kinh doanh sẽ như thế nào.

Chi phí đầu tư và vận hành ảnh hưởng thế nào đến lợi nhuận trồng chuối cấy mô?

Trước khi tìm hiểu về lợi nhuận trồng chuối cấy mô có thể đạt được, đầu tiên ta phải tìm hiểu về mức độ đầu tư cần có với một nhà vườn để có thể thực hiện được mô hình nuôi trồng này, vì đây là chi phí được tính nhằm tối đa hóa lợi nhuận trồng chuối cấy mô nên chúng tôi sẽ đưa ra những ước tính dựa trên những gì đã tối ưu nhất.

Xét trên diện tích trung bình là 1 héc-ta (ha), với cây giống cấy mô chúng tôi sẽ tính theo giá trung bình trên thị trường là khoảng 10.000 đồng, với mỗi cây được trồng ở diện tích trung bình là 2m x 2m thì chi phí chúng ta cần bỏ ra sẽ là vào khoảng 25 triệu đồng cho 2500 cây giống.

Ngoài ra, trước khi trồng thì nhà vườn cũng cần tốn 1 khoảng là từ 10-15 triệu đồng/ha đối với việc cải tạo và chuẩn bị sẵn đất trồng, cũng như vài khoảng nhỏ cho phân bón ban đầu và những vật tư khác không đáng kể. Như vậy chỉ với những chi phí ban đầu cho việc trồng chuối cấy mô đã tốn của những hộ nuôi trồng vào khoảng 40 triệu đồng/ha.

Kế tiếp, trong suốt quá trình vận hành thì những chi phí phát sinh cũng rất đáng kể. Trong suốt quá trình vận hành, chuối cấy mô phát sinh thêm nhiều chi phí khác nhau như chi phí phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, và nhân công, tổng cộng dao động khoảng 80–120 triệu đồng/ha/năm. Tuy nhiên, điểm đáng chú ý nhất là tỷ lệ của chi phí phòng trừ bệnh trong chuối cấy mô là khá cao, nhất là đối với bệnh héo Panama (TR4) hay bệnh nấm Sigatoka đen và tuyến trùng rễ.

Nếu đầu tư đầy đủ các biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp (IPM), chi phí này có thể chiếm đến 20–25%của tổng chi phí vận hành nhưng nếu cắt giảm chi phí này, rủi ro thất thu hoặc mất trắng lại rất cao nên là các nhà vườn phải cân nhắc tính toán đến chi phí này trong quá trình ước lượng và phân bổ chi phí sản xuất.

Tới giờ thì ta có thể thấy chỉ trong năm đầu tiên, chi phí vận hành của chúng ta đã lên đến gần 200 triệu đồng. Và như vậy để có thể đạt được điểm hòa vốn, với mỗi kg chuối bán với mức giá 6.500-7.000 đồng/kg thì chỉ cần năng suất từ 30 tấn chuối với mỗi ha thì các nhà vườn đã thu vượt trên mức đầu tư, khi xét trên con số thực tế thì nó còn lớn hơn như vậy rất nhiều.

Trung bình, mỗi ha chuối cấy mô được trồng ở điều kiện đảm bảo có thể thu về từ 50-60 tấn chuối, khi nhân lên với giá cả thực tế trên thị trường thì đây là một nguồn lợi nhuận trồng chuối cấy mô khổng lồ nếu đem so với các hộ kinh doanh cùng mặt hàng áp dụng những phương pháp nuôi trồng truyền thống.

Áp dụng mô hình luân canh để tối ưu hóa lợi nhuận trồng chuối cấy mô

Khi trồng chuối cấy mô, chúng ta không thể liên tục trồng nhiều vụ chuối nhằm hạn chế tình trạng thoái hóa đất trồng, suy giảm hàm lượng chất hữu cơ trong đất và có thể dẫn đến sự gia tăng rủi ro về sâu bệnh. Chính những rủi ro ấy đe dọa đến chính năng suất của vườn chỉ sau từ 2-3 vụ.

Các nhà vườn có thể áp dụng mô hình luân canh như một trong những giải pháp để đảm bảo tính bền vững cho mô hình trồng chuối cấy mô, đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh như héo Panama (TR4) ngày càng lan rộng. Việc xây dựng một mô hình luân canh hợp lý không chỉ giúp cải tạo đất mà còn có thể kéo dài tuổi thọ vườn chuối và nâng cao hiệu quả kinh tế.

Các mô hình luân canh được đánh giá hiệu quả hiện nay gồm:

• Mô hình Chuối – Lúa – Họ đậu: sau cỡ 1–2 vụ chuối thì nông dân sẽ trồng lúa hoặc các loại cây họ đậu để phá vỡ vòng đời mầm bệnh, đồng thời hỗ trợ cải thiện cấu trúc đất và giúp bổ sung nguồn đạm tự nhiên.
• Mô hình Chuối – Dứa – Ngô hoặc sắn: cây dứa giúp che phủ đất, hạn chế cỏ dại và tuyến trùng, trong khi ngô hoặc sắn thì vừa có giá trị kinh tế, vừa có thể giúp luân chuyển dinh dưỡng trong môi trường.

Ngoài ra, một số nông trại áp dụng mô hình trồng xen canh ngắn hạn với rau màu hoặc cây che phủ như đậu nành dại, lạc dại để tăng hữu cơ, giữ ẩm và giảm chi phí phân bón hóa học.

Lưu ý rằng, nguyên tắc tối ưu luân canh là cần phải lựa chọn những cây không cùng ký chủ với nấm, vi khuẩn gây bệnh hại chuối, đồng thời có khả năng cải thiện độ phì và cân bằng sinh học trong đất. Bên cạnh đó, việc kết hợp luân canh với các biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) như sử dụng chế phẩm vi sinh, nấm đối kháng hay phân hữu cơ vi sinh sẽ giúp mô hình hiệu quả hơn. Nhờ đó, chi phí phòng bệnh có thể giảm dần theo thời gian trong khi năng suất trồng chuối duy trì ổn định qua từ vụ này sang vụ khác.

Những rủi ro ảnh hưởng đến lợi nhuận trồng chuối cấy mô

Bàn về các yếu tố có thể ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận trồng chuối cấy mô, rủi ro đầu tiên cần bàn đến là những rủi ro về mặt sinh học. Mặc dù đúng là cây chuối cấy mô có lợi thế lớn trong tính sạch bệnh của giống, nhưng điều này không đồng nghĩa với việc cây sẽ hoàn toàn miễn nhiễm trước những dịch hại phổ biến trên đồng ruộng.

Bệnh héo Panama (Fusarium oxysporum f. sp. cubense – TR4) được coi là ác mộng của ngành trồng chuối nói chung, vì khi đất đã nhiễm bệnh thì hầu như không thể trồng lại chuối trong nhiều năm sau, đặc biệt chỉ cần từ 5–10% diện tích vườn bị nhiễm thì có thể dẫn đến hậu quả làm lây lan ra toàn bộ khu trồng, từ đó nhà vườn sẽ mất trắng.

Bên cạnh đó, căn bệnh Sigatoka đen (Mycosphaerella fijiensis) gây cháy lá, dẫn đến suy giảm diện tích quang hợp của cây, chính vì vậy có thể khiến năng suất giảm 20–50% nếu không được kiểm soát tốt. Ngoài ra, một số các loại sâu hại khác như tuyến trùng rễ, bọ vòi voi, sâu đục thân cũng gây tác dụng xấu cho cây như là làm cho cây còi cọc, giảm trọng lượng buồng. Vì vậy, việc chi ra các chi phí phòng trừ bệnh hại trong chuối cấy mô là cực kỳ cần thiết dù cho tỷ lệ này chiếm đến 20–25% chi phí vận hành, một tỷ lệ khá cao trong cơ cấu sản xuất.

Ngoài rủi ro về mặt sinh học, rủi ro thị trường cũng là một yếu tố cần phải cân nhắc. Sản phẩm chuối cấy mô thường hướng tới thị trường xuất khẩu, đặc biệt là Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản. Tuy nhiên, với giá cả không ổn định trong những khoảng thời gian gần đây ví như trong giai đoạn 2021–2023, giá chuối tại cửa khẩu biến động mạnh, có thời điểm từ 11.000 đồng/kg giảm xuống chỉ còn 4.500–5.000 đồng/kg khiến nhiều nông hộ lỗ nặng.

Thêm vào đó, những yêu cầu về tiêu chuẩn GAP và việc truy xuất nguồn gốc và bao bì ngày càng khắt khe dẫn đến việc nếu không đáp ứng tốt những tiêu chuẩn trên thì chuối sẽ khó khăn để gia nhập vào kênh xuất khẩu, từ đó phải bán trong thị trường nội địa với giá thấp  hơn từ 30–40%.

Một rủi ro khác là rủi ro về quản lý và vốn đầu tư. Mô hình trồng chuối cấy mô đòi hỏi chi phí giống, yêu cầu cơ sở hạ tầng và nền tảng kỹ thuật cao. Nếu thiếu vốn lưu động để duy trì chăm sóc trong giai đoạn đầu thì dẫn đến người trồng dễ bỏ dở hoặc giảm đầu tư cho những chi phí cần thiết như phân bón, thuốc phòng bệnh, từ đó dẫn đến sản phẩm đầu ra không đảm bảo, năng suất thấp, giảm lợi nhuận trồng chuối cấy mô.

Ngoài ra, việc mua giống cấy mô không rõ nguồn gốc, chất lượng kém cũng khiến tỷ lệ sống giảm, cây dễ nhiễm bệnh ngay từ đầu vụ.

So sánh lợi nhuận trồng chuối cấy mô so với chuối truyền thống

Chúng tôi sẽ bàn qua về lợi nhuận của chuối truyền thống để có thể có sự so sánh rõ ràng hơn giữa hai loại. Chuối truyền thống (tách chồi từ cây mẹ) hiện có giá trung bình từ 16.000–30.000 đồng/cây, thậm chí một số giống đặc sản lên tới 45.000–60.000 đồng/cây. Với mật độ 1.800–2.000 cây/ha, chỉ tính riêng chi phí giống thì con số ở đây đã dao động từ 28–60 triệu đồng/ha và thậm chí còn cao hơn với những giống chuối đặc sản.

Vậy có thể thấy chỉ qua chi phí đầu tư cây chuối giống thì mức độ đầu tư yêu cầu đã có sự khác biệt lớn. Hơn nữa, điểm mạnh then chốt của giống cấy mô chính nằm ở tính đồng đều và sạch bệnh. Toàn bộ những cây con được trồng đều được nhân lên từ một dòng mô khỏe mạnh, từ đó có thể giảm thiểu phần lớn nguy cơ nhiễm những căn bệnh như Panama TR4, Sigatoka hay tuyến trùng ngay từ đầu, trong khi giống truyền thống dễ mang mầm bệnh từ cây mẹ.

Trên thực tế, một vườn chuối truyền thống có thể giảm 20–30% năng suất do cây còi cọc, nhiễm bệnh, trong khi chuối cấy mô duy trì tỷ lệ sống và phát triển đồng loạt cao hơn, nhờ đó giúp nhà vườn dễ dàng hơn trong khâu quản lý phân bón và thuốc trừ sâu, đảm bảo công chăm sóc và đồng thời giảm chi phí phòng trừ sâu bệnh về lâu dài.

Về mặt sản lượng, nhiều nghiên cứu và báo cáo từ vùng trồng lớn như Đồng Nai, Long An đã cho thấy chuối cấy mô cho năng suất trung bình cao hơn 10–20% so với chuối trồng bằng chồi truyền thống, với con số dao động từ 45-60 tấn chuối thu hoạch được cho mỗi ha. Đặc biệt, nhờ đồng đều kích cỡ và mẫu mã, chuối cấy mô dễ đạt chuẩn xuất khẩu sang Trung Quốc, Hàn Quốc hay Trung Đông với giá bán ổn định hơn. Trong khi đó, chuối truyền thống chủ yếu tiêu thụ nội địa hoặc chợ đầu mối, giá dao động mạnh, thường thấp hơn 20–30% so với hàng xuất khẩu.

Tổng hợp lại, nếu chỉ xét đến lợi nhuận ròng thì lợi nhuận trồng chuối cấy mô có ưu thế vượt trội nhờ chi phí giống không còn quá cao như trước cũng như năng suất và chất lượng sản phẩm ổn định, cuối cùng là khả năng tiếp cận thị trường xuất khẩu. Chuối truyền thống tuy có thể phù hợp cho hộ nhỏ lẻ với vốn đầu tư thấp, nhưng rủi ro sâu bệnh, năng suất kém ổn định và đầu ra hạn chế khiến hiệu quả kinh tế dài hạn khó cạnh tranh.

ViGen – Người bạn đồng hành lý tưởng dành cho bà con trong lĩnh vực nuôi trồng

Thông qua bài viết này, chúng tôi đã cùng các bạn đọc tìm hiểu về lợi nhuận trồng chuối cấy mô trong một hộ kinh doanh sẽ như thế nào. ViGen tự hào là đơn vị cung cấp cây giống cũng như hỗ trợ và tư vấn tận tình từ việc chọn giống, phương pháp chăm sóc và dưỡng cây, chúng tôi luôn đồng hành cùng khách hàng trong suốt quá trình nuôi trồng của quý khách.

Với kinh nghiệm thực tiễn và đội ngũ am hiểu tường tận trong lĩnh vực, chúng tôi cam kết mang đến những giải pháp tối ưu để giúp cho quá trình trồng và chăm sóc cây trồng của quý khách hàng được thuận lợi, tiết kiệm thời gian và đạt hiệu quả cao nhất.

Xem ngay: Chuối cấy mô – Tương lai vàng của nông sản xuất khẩu Việt Nam