Làm sao để nhân giống sầu riêng bằng chiết cành đúng cách?
Sầu riêng là loại trái cây nhiệt đới được ưa chuộng nhờ hương vị đặc trưng và giá trị dinh dưỡng, và chính loại trái này đã trở thành loại cây chủ đạo mang tiềm năng kinh tế quan trọng của nhiều của nhiều vùng trồng cây ăn quả ở Đông Nam Á, mở ra tiềm năng lớn về năng suất và giá trị thương phẩm.
Trước đây, những người nông dân thường chủ yếu áp dụng phương pháp gieo hạt để có thể nhân giống, nhưng phương pháp này còn thể hiển nhiều hạn chế, điều đó dẫn đến một phương pháp tối ưu hơn chính là nhân giống sầu riêng bằng chiết cành với nhiều ưu điểm tỏ ra vượt trội hơn. Ở bài viết này, chúng tôi sẽ cùng các bạn tìm hiểu chi tiết về phương pháp nhân giống sầu riêng bằng chiết cành.
Khái niệm nhân giống sầu riêng bằng chiết cành
Chiết cành là một phương pháp nhân giống vô tính, trong đó một đoạn cành của cây mẹ được người trồng tạo điều kiện cho phát triển rễ ngay trên thân cây, sau đó đoạn cành ấy sẽ được tách ra để trồng riêng. Chính điều này khiến cây con giữ nguyên toàn bộ đặc tính di truyền của cây mẹ từ hình dáng, khả năng sinh trưởng đến cả chất lượng quả. Vậy với sầu riêng thì sao?
Sầu riêng là loại cây có giá trị kinh tế cao nhưng yêu cầu thời gian sinh trưởng dài, từ đó áp dụng phương pháp chiết cành nhằm có thể rút ngắn thời gian nuôi trồng và đồng thời cũng đảm bảo chất lượng trái ổn định. Như vậy, phương pháp nhân giống sầu riêng bằng chiết cành sẽ thường được áp dụng khi người trồng muốn nhân giống cây con từ những cây mẹ khỏe mạnh, cho năng suất cao và kháng bệnh trên cây sầu riêng tốt.
Quy trình nhân giống sầu riêng bằng chiết cành
Để thực hiện phương pháp nhân giống sầu riêng bằng chiết cành có thể đạt hiệu quả cao, các bước từ khâu chuẩn bị đến chăm sóc sau khi tách cành phải được người trồng chuẩn bị kỹ lưỡng. Bắt đầu với khâu chuẩn bị là nền tảng cho toàn bộ quy trình, người trồng cần chọn lọc những cây mẹ với những đặc điểm và độ tuổi lý tưởng, con số này thường là từ 5–7 năm, khi bộ rễ và tán lá của cây mẹ đã phát triển vững chắc.
Tiếp theo, chúng ta sẽ chọn những cành khỏe, mọc thẳng, không quá già hoặc quá non, có đường kính khoảng 1–2 cm từ cây mẹ và cành được chọn nên nằm ở những vị trí dễ thao tác hay bị che khuất bởi tán lá rậm rạp.
Kế tiếp là khâu chuẩn bị dụng cụ và vật liệu trong nhân giống sầu riêng bằng chiết cành bao gồm chuẩn bị lưỡi dao sắc hoặc lưỡi cưa nhỏ để thực hiện khoanh vỏ, bao nilon trong suốt để giữ ẩm cùng giá thể gồm đất mùn, xơ dừa và trấu hun trộn đều, thêm vài sợi dây nilon hoặc dây buộc chuyên dụng nhằm cố định bầu chiết. Giá thể được sử dụng ở đây phải sạch, tơi xốp và thoát nước tốt nhưng vẫn giữ được độ ẩm. Ngoài ra, chúng ta có thể chuẩn bị thêm thuốc kích rễ để thúc đẩy quá trình hình thành rễ cho cành được sử dụng.
Khi mọi thứ đã sẵn sàng, ta sẽ tiến hành thực hiện bước khoanh vỏ. Dùng dao sắc khoanh tròn quanh cành ở vị trí cách gốc cành từ 30–40 cm và thực hiện hai vòng giống vậy với mỗi khoanh cách nhau cỡ 2–3 cm. Kế đó cần bóc bỏ lớp vỏ giữa hai vòng khoanh và cạo sạch phần mô mềm bên trong để ngăn dòng nhựa lưu thông, nhờ đó giúp kích thích cành hình thành rễ mới tại vị trí bị khoanh.
Sau khi khoanh vỏ, nếu muốn sử dụng thuốc kích rễ thì hãy thoa một lớp mỏng lên phần gỗ đã bóc vỏ, điều này sẽ giúp rễ mọc nhanh và khỏe hơn, đặc biệt trong điều kiện thời tiết không thuận lợi.
Trong phương pháp nhân giống sầu riêng bằng chiết cành, bước tiếp theo bà con cần bọc giá thể đúng kỹ thuật. Lấy hỗn hợp gồm đất mùn, xơ dừa và trấu hun đã được làm ẩm bó quanh phần khoanh vỏ sao cho hỗn hợp giá thể ôm sát vào cành. Sau đó, dùng bao nilon trong suốt bọc bên ngoài và buộc chặt hai đầu của bao để giữ cố định cho bầu chiết và duy trì độ ẩm. Tác dụng của việc sử dụng bao nilon trong suốt là giúp cho quá trình quan sát sự phát triển của rễ có thể dễ dàng hơn mà tránh việc phải tháo bầu chiết.
Trong thời gian chờ rễ mọc, việc chăm sóc bầu chiết là rất quan trọng. Người trồng cần kiểm tra bầu chiết định kỳ, nếu thấy giá thể khô thì phải nhanh chóng bổ sung nước bằng xi lanh hoặc ống nhỏ giọt nhưng tránh tưới trực tiếp vì điều này có thể gây úng. Cùng lúc đó, bầu chiết phải được bảo vệ khỏi tác động của mưa lớn hoặc ánh nắng gay gắt, vì cả 2 yếu tố nhiệt độ hoặc độ ẩm quá cao hoặc quá thấp đều ảnh hưởng xấu đến sự hình thành rễ trong suốt quá trình nhân giống sầu riêng bằng chiết cành.
Sau khoảng từ 6–8 tuần, tùy điều kiện thời tiết và sức khỏe của cành, rễ trắng sẽ mọc dày trong bầu chiết. Nếu rễ đã đủ dài và khỏe thì có thể tiến hành bước tách cành, đây là bước quan trọng trong nhân giống sầu riêng bằng chiết cành. Dùng dao hoặc cưa cắt rời cành khỏi cây mẹ nhưng phải lưu ý thao tác nhẹ nhàng để tránh làm tổn thương rễ non.
Chuẩn bị sẵn hố trồng hoặc chậu với đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng, có khả năng thoát nước tốt và đặt bầu chiết đã đạt chuẩn vào hố, lấp đất lại vừa đủ để cố định cây và người trồng chỉ cần tưới nước nhẹ để giữ ẩm. Trong 2–3 tuần đầu sau khi tách cành, cây phải hạn chế tiếp xúc nắng mạnh và cần duy trì độ ẩm ổn định để cây có thể hồi phục và bắt đầu sinh trưởng.
Một số lưu ý về kỹ thuật của phương pháp nhân giống sầu riêng bằng chiết cành giúp nâng cao hiệu quả
Đối với việc nhân giống sầu riêng bằng chiết cành, thời điểm tiến hành có ảnh hưởng lớn đến tỷ lệ thành công và sự phát triển của cây con. Thông thường, giai đoạn thích hợp nhất để thực hiện là vào đầu mùa mưa hoặc cuối mùa khô, khi này thì thời tiết thuận lợi và cây mẹ đang bước vào đợt sinh trưởng mạnh.
Lúc này, cành cây chứa nhiều nhựa sống nên rễ dễ dàng hình thành và phát triển trong giá thể, đồng thời thì độ ẩm tự nhiên của đất và khí hậu cũng giúp hạn chế tình trạng héo cành, từ đó tạo điều kiện để cây chiết nhanh chóng bén rễ và sinh trưởng ổn định.
Việc nhân giống sầu riêng bằng chiết cành cần đặc biệt chú ý đến số lượng cành được chiết trên cùng một cây mẹ. Với quá nhiều cành được thực hiện cùng lúc, nguồn dinh dưỡng của cây mẹ sẽ phải chia sẻ cho quá nhiều vị trí dẫn đến tình trạng bị suy yếu và thậm chí dẫn đến khả năng giảm tần suất ra hoa kết trái trong những mùa vụ sau. Do đó, người trồng chỉ nên giới hạn chọn một số cành khỏe mạnh và đủ tiêu chuẩn để tiến hành chiết, vừa nhằm bảo vệ sức sống cho cây mẹ và vừa đảm bảo chất lượng cho những cành chiết.
Một yếu tố quan trọng trong nhân giống sầu riêng bằng chiết cành khác cần phải để ý là giá thể dùng để bọc cành. Giá thể được sử dụng cần phải thật sạch, tơi xốp và không chứa mầm bệnh để hạn chế nguy cơ gây nhiễm nấm hay vi khuẩn gây hại cho cành. Trong suốt quá trình thực hiện nhân giống sầu riêng bằng chiết cành, giá thể phải được cấp ẩm liên tục cho rễ có thể phát triển thuận lợi những cần tránh để quá nhiều nước khi tưới để tránh dẫn đến tình trạng úng gây thối cành chiết.
Sau khi tách và đem cành chiết trồng xuống đất, người trồng cần thường xuyên theo dõi tình trạng cây con, quan sát lá, thân và rễ để kịp thời phát hiện dấu hiệu xấu cho cây như bị héo, thối rễ hoặc cây gặp phải sâu bệnh. Nếu xử lý nhanh chóng và đúng cách, cây chiết sẽ phát triển khỏe mạnh và sớm cho trái chất lượng cao.
Hạn chế của phương pháp nhân giống sầu riêng bằng chiết cành
Phương pháp nhân giống sầu riêng bằng chiết cành có một hạn chế lớn là hệ số nhân giống của phương pháp không cao, khi đem so với các phương pháp khác như nuôi cấy mô hay ghép cành, số lượng cây con thu được từ chiết cành còn khá hạn chế. Với mỗi cây mẹ chỉ cho phép chiết một số cành nhất định, nếu ta lạm dụng sẽ gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và năng suất của cây mẹ khiến cho kỹ thuật này khó đáp ứng nhu cầu nhân giống trên diện rộng.
Bên cạnh đó, những cây con từ chiết cành thường hình thành bộ rễ chùm thay vì rễ cọc, tuy rằng bộ rễ này giúp cây bén đất nhanh nhưng về lâu dài lại hạn chế khả năng bám giữ và hút dinh dưỡng của cây, đặc biệt trên những loại đất khô cằn hoặc dễ sạt lở. Ngoài ra, chiết cành đòi hỏi một sự chọn lọc kỹ lưỡng vì chỉ những cành ở tầng trung của cây mẹ có sức sống khỏe và không bị sâu bệnh mới thích hợp để thực hiện nhân giống. Việc lựa chọn sai vị trí có thể làm giảm tỷ lệ sống và chất lượng cây con.
Cuối cùng, phương pháp nhân giống sầu riêng bằng chiết cành không áp dụng hiệu quả cho mọi giống cây. Đặc biệt là ở sầu riêng, khả năng ra rễ từ chiết cành thường khá thấp khiến nhiều nông dân gặp khó khăn trong việc nhân giống bằng kỹ thuật này.
Ứng dụng và thời điểm áp dụng
Chúng ta đã đi qua chi tiết quy trình nhân giống sầu riêng bằng chiết cành ở phần trước, nhưng những đối tượng nào đã ứng dụng phương pháp này trong sản xuất? Phương pháp này cành được ứng dụng rộng rãi trong các vườn sầu riêng thương mại, tại đây các hộ nuôi trồng có nhu cầu cao trong việc ổn định giống từ việc nhân giống những cây mẹ đã được kiểm chứng về năng suất và chất lượng. Ngoài ra, kỹ thuật này còn phù hợp với các hộ gia đình hoặc trang trại nhỏ, nơi người trồng muốn tự tạo cây giống mà không phụ thuộc vào nguồn cung bên ngoài.
Về vấn đề thời điểm áp dụng nhân giống sầu riêng bằng chiết cành đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Như đã đề cập, lý tưởng nhất là thực hiện phương pháp này vào khoảng thời gian đầu mùa mưa hoặc cuối mùa khô, khi cây đang ở giai đoạn sinh trưởng mạnh, nhựa lưu thông tốt và điều kiện thời tiết thuận lợi cho sự hình thành rễ. Bên cạnh đó, ta cần tránh chiết vào thời điểm mưa quá nhiều hoặc nắng gắt, vì độ ẩm và nhiệt độ cực đoan sẽ làm giảm tỷ lệ thành công.
Triển vọng và xu hướng
Trong bối cảnh nhu cầu sầu riêng tăng cao cả trong nước và xuất khẩu, phương pháp nhân giống sầu riêng bằng chiết cành sẽ tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong sản xuất giống. Kết hợp với các tiến bộ về giá thể, thuốc kích rễ và kỹ thuật chăm sóc, tỷ lệ sống của cây chiết ngày càng được cải thiện. Một số nhà vườn còn áp dụng hệ thống che chắn và tưới nhỏ giọt cho bầu chiết, giúp kiểm soát độ ẩm và nhiệt độ tối ưu.
ViGen – Đơn vị đồng hành lý tưởng trong lĩnh vực nuôi trồng và chăm sóc cây trồng
ViGen tự hào là đơn vị cung cấp cây giống chất lượng cao, đặc biệt nổi bật trong lĩnh vực nhân giống sầu riêng bằng chiết cành cũng như hỗ trợ và tư vấn tận tình từ việc chọn giống, phương pháp chăm sóc và dưỡng cây, chúng tôi luôn đồng hành cùng bà con trong suốt quá trình nuôi trồng. Với kinh nghiệm thực tiễn phong phú và đội ngũ am hiểu sâu về các giống cây trồng, ViGen cam kết mang đến những giải pháp tối ưu, giúp bà con thực hiện nhân giống sầu riêng bằng chiết cành thuận lợi, tiết kiệm chi phí, rút ngắn thời gian và đạt hiệu quả kinh tế cao nhất.