16 bệnh trên cây sầu riêng dễ gây thiệt hại lớn

Công sức nhiều năm chăm sóc có thể đổ sông đổ biển nếu bệnh trên cây sầu riêng không được phát hiện sớm. Vàng lá, thối rễ, rụng hoa, nứt trái… đều là mối nguy hại âm thầm. Bài viết này tổng hợp 16 bệnh phổ biến nhất, chỉ rõ dấu hiệu và giải pháp, giúp bạn giữ vườn cây khỏe mạnh và an toàn hơn.

Bệnh trên cây sầu riêng thường gặp là gì và vì sao cần nhận biết sớm?

Để hiểu rõ cách phòng trị, trước hết cần nhận biết đúng các loại bệnh thường gặp nhất trên cây sầu riêng.

Bệnh trên cây sầu riêng thường gặp là gì?

Kẻ thù của cây sầu riêng vàng lá, thối rễ, rụng trái non, nứt thân hay sâu đục quả – những bệnh hại này đã khiến không ít vườn sầu riêng suy kiệt, thất thu nặng. Đây chính là các loại bệnh cây sầu riêng phổ biến nhất mà bất kỳ nhà vườn nào cũng có thể gặp. Việc nắm rõ đặc điểm từng loại và cách phòng trị bệnh hại cây sầu riêng sẽ quyết định vườn cây của bà con khỏe mạnh hay mất mùa.

Cách nhận biết bệnh sớm

Một trong những tín hiệu dễ thấy nhất là cây sầu riêng bị vàng lá, khô cháy ở mép hoặc rụng sớm bất thường. Không ít trường hợp chỉ trong thời gian ngắn, cây bắt đầu rụng lá hàng loạt, tán thưa dần, thân cây chảy mủ hoặc có vết nứt, sức sống suy yếu rõ rệt.

Nguy hiểm nhất là tình trạng cây sầu riêng bị chết đột ngột, rễ và thân hư hại nặng mà chủ vườn không kịp trở tay. Nhận ra những dấu hiệu bệnh trên cây sầu riêng này càng sớm, bà con càng có cơ hội xử lý kịp thời, giảm thiểu thiệt hại cho cả vườn.

Những dấu hiệu bất thường trên lá và thân sầu riêng nhà vườn cần lưu ý

Lá và thân là nơi dễ xuất hiện các dấu hiệu bệnh hại đầu tiên. Từ vàng lá, cháy lá, héo lá cho đến xì mủ, nứt thân hay khô cành mỗi triệu chứng đều có thể cảnh báo nguy cơ nghiêm trọng mà nhà vườn cần theo dõi sát sao.

Sầu riêng bị vàng lá cháy lá, héo lá

Một trong những dấu hiệu bệnh trên cây sầu riêng thường gặp nhất ở vườn là tình trạng lá ngả vàng, mép lá cháy xém hoặc toàn bộ tán héo rũ. Đây có thể là biểu hiện ban đầu của bệnh vàng lá thối rễ sầu riêng, khi rễ bị nấm Phytophthora, Fusarium hoặc Pythium tấn công làm suy yếu khả năng hút dinh dưỡng.

Ngoài ra, hiện tượng sầu riêng bị vàng lá cháy lá còn có thể xuất phát từ việc thoát nước kém, đất ẩm lâu ngày hoặc bón phân không cân đối. Nếu không xử lý kịp thời, cây sầu riêng bị héo lá nhanh chóng, sinh trưởng chậm lại, rụng trái non và thậm chí chết dần từ gốc lên.

Bệnh xì mủ và nứt thân chảy nhựa

Ở nhiều vườn sầu riêng, hiện tượng bệnh trên cây sầu riêng xì mủ xuất hiện khi vỏ thân bị thâm đen, rỉ nhựa sệt màu nâu đen, có mùi hôi khó chịu. Nguyên nhân chính là nấm Phytophthora tác nhân gây thối rễ, thối quả và cả bệnh xì mủ thân sầu riêng. Nấm này phát triển mạnh trong điều kiện vườn ẩm thấp, đất thoát nước kém, mưa kéo dài. Khi xâm nhập, chúng phá hỏng lớp vỏ, làm mạch dẫn dinh dưỡng nghẽn lại, khiến cây sinh trưởng kém, lá vàng dần và dễ chết cành.

Tương tự, bệnh nứt thân chảy nhựa sầu riêng cũng thường liên quan đến nấm Phytophthora kết hợp với áp lực cơ học (nắng nóng, mưa dồn dập) khiến vỏ thân nứt toác. Vết nứt rỉ nhựa liên tục, tạo điều kiện cho nấm và vi khuẩn thứ cấp xâm nhập, làm cây suy yếu nhanh, dễ gãy đổ khi gặp gió lớn. Một số khảo sát tại các vùng trồng sầu riêng ở Tây Nguyên cho thấy, vườn bị nứt thân xì mủ nếu không can thiệp sớm có thể giảm năng suất từ 30–50% chỉ sau một mùa mưa.

Để kiểm soát nhóm bệnh trên cây sầu riêng, nhà vườn cần giữ vườn thoáng khí, cải thiện hệ thống thoát nước, vệ sinh gốc định kỳ, đồng thời kết hợp thuốc trừ nấm gốc Metalaxyl, Fosetyl-Al hay Phosphonate theo khuyến cáo để ngăn bệnh lây lan.

Bệnh khô cành trên sầu riêng

Bệnh khô cành trên sầu riêng thường do nấm Rhizoctonia solani gây ra. Bệnh trên cây sầu riêng sẽ phát triển mạnh khi vườn ẩm ướt, đất thoát nước kém, dinh dưỡng mất cân đối. Triệu chứng dễ nhận thấy là cành héo từ ngọn, lá vàng nâu rồi rụng, sau đó cành khô chết. Phòng trị bằng cách tỉa bỏ cành bệnh, vệ sinh vườn thoáng khí, bón phân hợp lý và phun thuốc đặc trị nấm khi cần.

Bạn có nhận ra rễ sầu riêng đang suy yếu từng ngày vì bệnh hại?

Rễ là nơi quyết định sức sống của cây sầu riêng, nhưng cũng là bộ phận dễ bị tổn thương nhất. Khi thối rễ hay nấm Phytophthora xuất hiện, nếu không xử lý kịp thời thì cả vườn có thể mất trắng chỉ trong thời gian ngắn.

Bệnh thối rễ sầu riêng và bệnh rễ nấm Phytophthora trên sầu riêng

Khác với những bệnh trên cây sầu riêng thường thấy trên lá hay thân, bệnh thối rễ sầu riêng lại âm thầm tấn công từ dưới đất, nơi khó quan sát nhất. Khi rễ bị nấm Phytophthora xâm nhập, phần rễ non mềm nhũn, sẫm màu rồi rã thành bùn, lớp vỏ dễ bong tróc, để lộ phần lõi gỗ bên trong. Đây là biểu hiện của bệnh rễ nấm Phytophthora trên sầu riêng, khiến cây mất khả năng hút nước và khoáng chất.

Triệu chứng bên trên mặt đất chỉ xuất hiện khi rễ đã bị tổn thương nặng: cây chậm lớn, trái nhỏ dần, lá héo rũ ngay cả khi đất vẫn ẩm. Nghiêm trọng hơn, nhiều vườn ghi nhận hiện tượng cây chết nhanh hàng loạt ở mùa mưa, chỉ vì bộ rễ đã bị phá hủy gần như hoàn toàn.

Giải pháp trị thối rễ hiệu quả

Phòng ngừa bệnh thối rễ sầu riêng luôn là ưu tiên hàng đầu vì cách trị bệnh thối rễ rất tốn kém và khó triệt để. Nhà vườn cần thiết kế vườn cao ráo, hệ thống thoát nước tốt, nhất là vào mùa mưa. Đất trồng phải tơi xốp, hữu cơ dồi dào, tránh bón quá nhiều phân hóa học dễ làm đất chua. Bổ sung chế phẩm Trichoderma hoặc phân hữu cơ vi sinh giúp tạo hệ vi sinh đối kháng tự nhiên với nấm Phytophthora. Ngoài ra, hạn chế tưới ngập và vệ sinh gốc sạch sẽ sẽ giảm đáng kể nguy cơ bệnh bùng phát.

Xử lý khi bệnh trên cây sầu riêng đã bị thối rễ: Khi phát hiện cây bị bệnh, cần đào bỏ phần rễ đã hư, rửa sạch bằng dung dịch vôi hoặc thuốc gốc đồng để khử nấm. Sau đó, sử dụng thuốc trị thối rễ sầu riêng có hoạt chất Metalaxyl, Fosetyl-Al, Phosphonate hoặc Aliette theo liều lượng khuyến cáo để ngăn nấm lây lan. Đồng thời, bón thêm phân hữu cơ hoai mục, kết hợp chế phẩm sinh học để phục hồi bộ rễ. Với cây bị nặng, cần khoanh vùng cách ly, hạn chế lây sang các cây khác trong vườn.

Các loại bệnh thường gặp trên hoa và trái sầu riêng

Nếu lá và rễ quyết định sức khỏe cây, thì hoa và trái lại giữ giá trị mùa vụ. Một khi bệnh trên cây sầu riêng tấn công, thiệt hại thường đến nhanh và rất khó cứu vãn.

Bệnh rụng hoa và rụng trái non sầu riêng

Không ít vườn sầu riêng thất thu vì bệnh rụng hoa sầu riêng và bệnh rụng trái non sầu riêng. Nguyên nhân đến từ thời tiết khắc nghiệt, dinh dưỡng mất cân đối hoặc sâu bệnh hại. Muốn giữ trái đến ngày thu hoạch, nhà vườn cần chăm nước hợp lý, bổ sung Kali, Canxi đầy đủ và kiểm soát nấm bệnh, côn trùng ngay từ đầu vụ.

Bệnh nứt trái và bệnh mốc trái sầu riêng

Bệnh nứt trái sầu riêng thường do tưới tiêu thất thường hoặc mưa lớn làm vỏ trái căng nhanh rồi nứt toác, khiến trái mất giá trị và dễ nhiễm nấm. Trong khi đó, bệnh mốc trái sầu riêng chủ yếu do nấm Phytophthora gây ra, tạo mảng nâu sẫm rồi lan thành mốc trắng xám, làm trái thối rụng sớm. Để hạn chế, cần tưới tiêu hợp lý, bón cân đối Canxi, Kali vệ sinh vườn thoáng khí và phun thuốc nấm phòng trị khi cần.

Sâu đục quả sầu riêng gây hại

Khác với nhiều bệnh trên cây sầu riêng do nấm gây ra, sâu đục quả sầu riêng thực chất là ấu trùng của bướm Conogethes punctiferalis. Bướm thường đẻ trứng trên vỏ quả non, sau đó sâu non nở ra đục thẳng vào thịt quả, để lại lỗ nhỏ kèm nhựa chảy. Trái bị hại nhanh chóng thối, rụng sớm và gần như mất hoàn toàn giá trị.

Nhiều khảo sát cho thấy vườn nhiễm nặng có thể thất thu tới 30–40% sản lượng chỉ sau một vụ. Để hạn chế, cần thu gom trái rụng, vệ sinh vườn, bao trái khi còn non và đặt bẫy pheromone để diệt bướm trưởng thành; trường hợp mật số cao có thể phun bổ sung thuốc sinh học gốc BT (Bacillus thuringiensis).

Phòng bệnh trên cây sầu riêng thế nào để cây luôn xanh tốt và khỏe mạnh

Giữ cho sầu riêng khỏe mạnh không chỉ dựa vào xử lý khi bệnh đã bùng phát, mà còn ở cách phòng ngừa từ gốc. Từ biện pháp phòng bệnh, dùng thuốc nấm đúng cách đến quy trình chăm sóc tổng thể, tất cả đều quyết định sức sống bền lâu của vườn cây.

Biện pháp phòng bệnh và thuốc trị

Để sầu riêng khỏe mạnh, khâu phòng bệnh phải đặt lên hàng đầu. Nhà vườn nên giữ vườn luôn sạch sẽ, tỉa cành tạo tán thông thoáng để giảm ẩm độ và hạn chế nấm bệnh phát triển.

Phòng bệnh trên cây sầu riêng

• Vệ sinh vườn
  Giữ vườn sạch sẽ, tỉa cành tạo tán để cây thông thoáng, ánh sáng đều. Thu gom cỏ dại, cành khô, lá rụng và trái bệnh để tiêu hủy, tránh làm nơi trú ẩn của nấm bệnh.
• Cải tạo đất
  Bón phân hữu cơ hoai mục kết hợp Trichoderma để cải thiện cấu trúc đất, bổ sung mùn, tăng vi sinh có lợi ức chế nấm hại. Nên duy trì độ pH đất ổn định ở mức 5.5 – 6.5 để bộ rễ hấp thu dinh dưỡng tốt hơn.
• Bón phân hợp lý
  Cung cấp dinh dưỡng cân đối đa – trung – vi lượng phù hợp từng giai đoạn sinh trưởng. Tránh bón quá nhiều đạm đơn lẻ vì dễ làm cây yếu, dễ nhiễm bệnh.
• Phun thuốc phòng ngừa
  Định kỳ phun các chế phẩm gốc Đồng như Copper Hydroxide, nano Đồng hữu cơ để ngăn nấm bệnh trên cây sầu riêng phát sinh. Kết hợp kiểm tra vườn thường xuyên để phát hiện sớm dấu hiệu bất thường.

Xử lý khi cây đã bị bệnh

• Xì mủ, nứt thân: Cạo sạch phần vỏ bị bệnh, để khô rồi quét thuốc gốc Đồng (Copper Oxychloride, Copper Hydroxide).
• Bệnh thán thư: Phun thuốc có hoạt chất Mancozeb, Hexaconazole, Difenoconazole hoặc Azoxystrobin ngay khi bệnh mới xuất hiện.
• Nấm hồng, nấm Phytophthora: Cắt bỏ và tiêu hủy cành bệnh nặng, quét vôi thuốc lên vết cắt để khử trùng.
• Bệnh thối hoa, rụng hoa: Tỉa bỏ hoa bệnh, vệ sinh sạch sẽ và tiêu hủy triệt để.

Những biện pháp này nếu áp dụng đồng bộ sẽ giúp kiểm soát tốt bệnh trên cây sầu riêng, giảm nguy cơ lây lan và giữ vườn cây khỏe mạnh lâu dài.

Thuốc nấm và cách phòng bệnh trên cây sầu riêng mùa mưa

Mùa mưa là thời điểm các loại nấm hại như Phytophthora, Rhizoctonia, Fusarium phát triển mạnh, dễ gây xì mủ, thối rễ, mốc trái. Vì vậy, việc sử dụng thuốc nấm cho sầu riêng kết hợp với biện pháp canh tác hợp lý là rất quan trọng.

Nhà vườn nên phun phòng định kỳ các chế phẩm gốc Đồng (Copper Hydroxide, Copper Oxychloride, nano Đồng) hoặc thuốc nội hấp như Fosetyl-Al, Metalaxyl, Phosphonate để ngăn nấm lây lan. Khi bệnh đã xuất hiện, có thể dùng thêm hoạt chất Hexaconazole, Difenoconazole nhằm khống chế nhanh các ổ bệnh trên cây sầu riêng.

Ngoài thuốc, khâu quản lý vườn mùa mưa cũng quyết định hiệu quả. Cần đào rãnh thoát nước tốt, tỉa cành tạo tán để giảm ẩm độ, đồng thời bón bổ sung hữu cơ vi sinh và Trichoderma để cân bằng hệ vi sinh đất. Đây là những biện pháp bền vững giúp phòng bệnh sầu riêng mùa mưa, giảm thiểu nguy cơ bùng phát dịch hại.

Quy trình chăm sóc sầu riêng khỏe mạnh

Một quy trình chăm sóc sầu riêng khỏe mạnh cần kết hợp đồng bộ từ đất, nước, phân bón đến quản lý sâu bệnh. Nếu thực hiện đúng, cây sẽ sinh trưởng tốt, ra hoa đậu trái đều và hạn chế tối đa rủi ro các bệnh trên cây sầu riêng.

Quản lý đất và nước

• Chọn đất cao ráo, thoát nước tốt, đặc biệt quan trọng vào mùa mưa.
• Duy trì pH đất 5.5–6.5, bổ sung vôi định kỳ để cải tạo đất.
• Tưới nước hợp lý, tránh khô hạn kéo dài hoặc ngập úng đột ngột.

Bón phân cân đối

• Cung cấp đầy đủ NPK theo từng giai đoạn sinh trưởng.
• Bổ sung trung – vi lượng (Ca, Mg, Bo, Zn) để tăng khả năng giữ trái và chất lượng cơm.
• Kết hợp phân hữu cơ hoai mục và chế phẩm Trichoderma để nuôi hệ vi sinh có lợi.

Cắt tỉa và tạo tán

• Tỉa bỏ cành sâu bệnh trên cây sầu riêng, cành già, cành rậm rạp để vườn luôn thông thoáng.
• Tạo tán cân đối giúp cây nhận ánh sáng đồng đều, giảm nơi trú ngụ của sâu bệnh.

Quản lý sâu bệnh trên cây sầu riêng

• Phòng bệnh trên cây sầu riêng định kỳ bằng chế phẩm gốc Đồng hoặc thuốc nấm sinh học.
• Theo dõi thường xuyên, phát hiện sớm vàng lá, xì mủ, thối rễ, mốc trái… để xử lý kịp thời.
• Ưu tiên thuốc sinh học, kết hợp bẫy pheromone để hạn chế hóa chất tồn dư.

Chăm sóc giai đoạn ra hoa, nuôi trái

• Điều chỉnh nước tưới hợp lý để phân hóa mầm hoa tốt.
• Bón bổ sung Kali, Canxi, Bo giúp trái chắc, giảm rụng non, hạn chế nứt trái.
• Bao trái để ngăn sâu đục quả và giảm nguy cơ mốc trái.

Thực hiện đúng quy trình này sẽ giúp cây khỏe mạnh, năng suất ổn định và cho trái chất lượng cao, đáp ứng tốt nhu cầu thị trường.

Chúng tôi tin rằng, với sự kiên trì chăm sóc và áp dụng đúng kỹ thuật, bà con hoàn toàn có thể khống chế bệnh trên cây sầu riêng, giữ vườn khỏe mạnh, nâng cao năng suất và góp phần đưa trái sầu riêng Việt vươn xa hơn trên thị trường quốc tế.